Van en over Boeken.

II.

Allereerst moeten we iai dit tweede artikel „Van en Over Boekeai" aroemeai het tweede eai laatste deel van Prof. Kalff's „W; esteuropeesche Letterkunde".').

Indertijd maakten we araet daaikbare waardeering melding van dear eersten baard vaar dit gro'Otsch opgezette werk, juist na het plotseliaig overlijden van dear Auteur. Daarbij uitten we de vrees, dat dit eerste deel tegelijk het laatste zö'U zijn, oaiidat wellicht ariemaaid zou gevoaiden worden, bereid en bekwaaara om araar de geweldige conceptie van dit werk de voortzetting op zich te aiemen. Eensdeels is deze vrees bew, aa, rlaeid, want het voorbericht van dit tweede stuk zegt het ariet aiageaioeg dezelfde woorden. Maar aaar dan andereai kaart is toch de gedachte voorbarig geweest, dat opi het' eerste deel geeai tweede meer volgeai zou, want de zoon vaar den overledene. Dr G. Kalff Jr., vond, vrijwel voltooid en eigenlijk geheel persklaar, de copie voor het volgende deel op. het schrijfbur-aau van zijar vader en aaarstonds stoaid bij hem het besluit vast, „deze tear minste nog uit te geven". Met bekwamen spoeid heeft hij' dit voornemen ten uitvoer gebracht en zoo verscheen aiog een tweede deel, waar we' niets meer hadden verwacht.

Handelend over een zeer belaargrijk hoofdstuk der literatuurgeschiedenis, „Hervoraning en Renaissance", stroomiargen, die juist door hian internationaal karakter van zooveel gewicht zijn geweest, is dit vervolgdeel, dat naar den opzet van het werk die algemeene ontwikkelingslijnen aaaageeft, van bijzondere waarde. En het is een reden tot da, aikbare vreugde, dat de Auteur dit gedeelte van zijn stof nog heeft kunnen bewerkeai, ear de' zeer oanvaaigrijke studie, die hij daartoe had gedaan, aiog heeft kunnen vastleggen. Ieder vaii onze lezers, die wel eens zich bezig houdt araet de beoefening der literatuurhistorie weet, hoe juist ten aanziaa van deze periode het oarderzoek der vaderlandsche letterkunde oaamiddellijk aia.ar de buiteailandsche literatuur voert eai hoe moeilijk het is, dan de verbiaidende draden te viiaden en de juiste punteai vaaa aanknoopang te ontdekken. Die menigvuldige factoreai, waarmee we reken ear moe tear om eenig algearaeen i)eeld te construeeren, verhoudingen vaar tijd, plaats, ontwikkeliaig, gebeuren, araeartaliteit, cultuur-stadium en zooveel meer, ma, ken zulk een oarderzoek al te omvangrijk, eischeai ook te veel détail-studie, dan dat mear het behoorlijk zou-kunaaen volbrengen. Prof. Ka'lff echter, met z'ar veertig jaren wetenschappelijken arbeid achter zic: h, z'aa breede oriënteering over het gansche terrein der literatuur, z'n door ervariarg en kenaris gescherpten kijk op' tijden en toestanden, was de man, die tot zoodanig werk geschikt was eai — , wat even onmisbare voorwaarde is — er den lust toe had. En, nog eens, het is reden tot dankbare vreugde, dat deze zoo beteekenisvolle studie ariet in voor een aaider onbegrijpelijke aanteekeniaigen en brokstukken is te loor gegaan.

We begroeten daarom dit tweede deel met de piëteit, die aan het posthume werk van een geleerde als Kalff toekomt, ongetwijfeld, maar aiiet miarder met bijzondere ingenomenheid om den inhoud zelf-En de bewerker. Dr Kalff Jr., moge er van verzekerd zijn, dat z'n arbeid, die hem vooral uit hoofde van de omstandigheden zwaar gevallen zal Zijn, van groote waarde is geweest, ook op andere gronden dan die van piëteit voor de, n overledene.

Het is in ons verband niet mogelijk een breede bespreking van het boek zelf te geven. 'Weer .geldt, wat Ik vaaa het eerst'e deel opmerkte, degenen, voor wie dit boek is bestemd, hebben aan de uitvoerigste bespreking toch niet genoeg, maar willen een schat, als die hun hier geboden woa*dt, in z'n geheel bezitten. Dat hier inderdaad van eeia schat gesproken kan worden, moge blijken uit een korte aanduiding van den inhoud. Hoofdstuk I, „Over Hervorming en Ttegenhervorming", omvat drie onderdeelen: (elk weer in kleine stukken gesplitst) Het Nieuwe Geloof, Het Oude Geloof, Christendom en Renaissance; hfdst II, „De Renaissance", behandelt: het epos, het proza, 'de lyriek, het drami; hfdst. III „Letterkundige stroomingen" spreekt ever: de pastorale en ïaet burleske, eiiphuasme,

marinisme, gongorisme; hfdst. IV eindelijk doet zien hoe in deze pieriode „de leiding in de literatuur naast Romanen aan G-ermanen" komt. Een dor schema, zeker, maar dat toch kaïx , doen zien, hoe dit boek den literatuurbeoefenaar een schat brengt van op 't eerste gezicht niet te berekenen waardij. Wiat hij van ovpra, ! bijeenzoeken moest, is hier samengebracht naar zuiver wetenschappelijke methode, en bovendien, met de bekende stylistische gaven van Kalff, zóó verwerkt, dat het een leveöd geheel is geworden, even Pirettig te lezen als beteekenend om het te bestudeeren. Men neme maar eens ten voorbeeld het stuk over „het drama" en men zal met blijde verrassing zien, ho© hier inderdaad een volledig beeld wordt gegeven, histolisch en aesthetisch, over een materie, die veel behandeld en juist , daardoor yeeleischend is.

Zij onder onze lezers, die óp eenigerlei wijze leiding moieten geven bij literatuurstudie van anderen, kunnen dit boek niet missen. Aan de altijd nog voortreffelijke handboeken geeft het waardevolle en welkome uitbreiding, omdat het aan mededeel ing beschouwing verbindt.

Dr Kalff Jr heeft als appendix aan dit deel toegevoegd een biografie en een bibliografie van z'n vader. De eerste, geschreven met al de liefde van een dankbaren zoon voor zijn vereerden vader, opgebouwd uit materiaal dat gewoonlijk den biograaf niet ten dienste staat, is een bezit op' zichzelf voor ieder, die de beteekenis van Prol. Kalff lieeft leeren kennen; de laatste, ofschoon uiteraard niet geheel volledig, omdat ze in heel korten tijd moest worden samengesteld, is een gids bij het zoeken naar literatuur-historisch materiaal, juist omdat men daarbij ook altijd mede van Kalff's arbeid uitgaan moet. ;

Zoo aanvaarden we dit werk als een kostbare erfenis, dankbaar dat we ook nog dit deel mogen ontvangen van de nalatenschap' van esn man, wiens arlieid van verstrekkende beteekenis is geweest voor land en volk. Eeren wij' in waardeering zijn nagedachtenis.

Ina Boudier—Bakker, De Straat, ¹)

Wat boven alles Boudier—Bakker's literairen arbeid typeert is het eigene, het .bepaalde stempel, dat op ieder van 'haaiT boeken staat gedrukt, 't Is in 't algemeen een van de kenmerken van echte kunst, 'tis in 't bijzonder eigenschap, van literaire schoonheid. De ziel van den kunstenaar moet spreken uit z'n werk en dus moet, uit zijn of haar verschillende boeken één beeld te ontwerpen zijn.

Het altijd weer terugkeerend thema bij Boudier— Bakker is de desillusie van het menschenhart in en door de verhoudingen van het leven. „Armoede", de meest bekende van 'haar romans, accentueert dit thema het scherpst, - maar duidelijk toch ook is het in „Het Beloo-fde Land", „Kinderen", ., Bloesem", „IDe Ongeweten Dingen", „Machten" enz. Deze sterk-sprekende eigenschap; maakt haar arbeid tot een moment in onze moderne literatuurgeschiedenis, geeft die ook zijn waarde als romankunst. En, ofschoon geschreven uit een niet-chris-Iclijke levensovertuiging, heeft deze roman-productie ook voor ons niet gering© beteekenis, aangezien ze, in den schoenen vorm-der moderne literatuur, een ongezochte, maar niettemin klare prediking is van de armoede, de troosteloosheid van een leven en levensverwachting buiten den levensbron.

„De Straat" is een nieuwe p'roeve van hetzelfde genre. Het boek teekent de wrange leegheid van liet hedendaagsche leven, in de donkere hoeken van notabelen-huizen, fel belicht door het rosse schijnsel van kermisvermaak in de dorpsstra, a, t. In ieder van deze huizen, bij den burgemeester, den secretaris, den ontvanger, den kantonrechter is de desillusie, de gebrokenheid, telkens in een anderen vorm en - door andere oorzaken, maar altijd even groot, even vernietigend voor de levensblijheid. En ook in de woningen van den middenstand en den kleinen burger is dat leed, anders verborgen gehouden achter de gordijn-en en de gesloten deuren, nu naar buiten gebracht door het geroes en gelo-k van de kermisvermaken. Dat leed, verscherpt door de verhoudingen van het kleinsteedsche, 'door kwaadspreken, achterdocht, jalouzie, bemoeizucht, is het hoofdelement van dit boek, geteekend naar het levende beeld, mfet de visie van scherpe waarneming, met de kleuren van het stemmingsstuk.

Zoo is ook dit boek weer een echte proeve van Ina Boudier—Bakker's kunst, met al de voortreffelijke qualiteiten daarvan. Maar ook met denzelfden toon van somberheid en troostelooze leegheid. Het leeft, omdat het de werkelijkheid weergeeft, , maar die werkelijkheid is triest, is armoede zonder uitzicht. De p-sycho-analyse, ook hier weer die van den gedesillusioneerden menseh, spreekt tot uw ziel, bekoort ook door beelding en zegging, maar laat u toch in - donkerheid achter. En dat kan gevaarlijke consequenties hebben.

Niettemin waardeeren we dit boek als werkelijke kunst, omdat het ongetwijfeld de kenmerken draagt van echte schoonheid. Boudier—Bakker behoort nog altij'd tot de besten van onze moderne romanschrijvers en dit boek bevestigt die positie opnieuw.

¹) Uitg. J. B. Wolters'_ Uitgeversmaatschappy: , Groiiinwa-

¹) Uitg. van P. N. vaA, #iCampen'"eni Zoon, Amsterdam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen