Wilma, Visioen.

Van de bekende Schrijfster Wilma, die niet lang geleden nog ons verrijkte met haar roman „Menschenhanden" verscheen weder een nieuvfe literaire schets „Visioen”.

Het is de keurig verzorgd© uitgave in boekvorm i) van een tijdschriftbijdrage, een novelle, zooals Wilma er vele gaf (enkele werden samengebracht in den bundel „De Bruidsketting"), ook weer van het type, dat we eerder aangaven als het voor deze • Schrijfster karakteristieke: het ietwat wazige verbaal, waarover de nevel van levensversombering hangt en waarin de benauwing van onrust |en onbevredigdheid de tonen der vreugde dempt. De personen in die schetsen zijn in den regel vaag, alleen maar in silhouet-lijnen aangegeveai, omdat het niet in de eerste plaats gaat om hen zelf, maar om hun vergroot schaduwbeeld, zooals dat zich tegen den achtergrond van het lichtende leven afteekent. En de omringende verhoudingen worden ook niet verder uitgewerkt dan noodig is roor het beeld-in-projectie.

Hier is de hoofdpersoon een kunstsöhilder (zijn aaam wordt niet genoemd) die met z'n vrouw („zij") op reis is gegaan naar Afrika, omdat hij zonnewarmte en een ander klimaat noodig heeft. Uit enkele verspreide trekken blijkt, dat het vooral zijn vrouw en zijn vrienden zijn geweest, die Tiem tot dit gaan naar het verre Zuiden hebben bewogen, omdat zij daarvan hoopten wat in Holland niet meer te verwachten viel, opleving van door ziekte verminderde kracht. De kinderen zijn achtergebleven, want het ligt in de bedoeling, na verloop van tijd, zooveel als noodig zal blijken voor algeheel herstel, terug te keeren naar het yaderlaiid. Dat is alles wat aan feiten-materiaiaj wordt beteekenis heeft is, dat hier iemand, tegen zijn zin hoofdgebeuren historisch is, althans niet uitsluitend product van Schrijvfersfantasie. Maar liet komt ook verder op-de feiten niet aan: 't eenige, wat beteekenis beeft, is, dat hier iemand tegen zijn zin •wegreist van z'n vaderland, een onzekere toekomst tegemoet. Uit dit eene gegeven vlerstaan we de geheele psycho-analyse, die yolgt.

En dan stelt de bchrijfster, als steeds, haar schaduwbeeld heel scherp. Want we vinden den schilder dag aan dag op het dek van de boot, opi een rustig plekje bij de verschansing, en aan 2ijn oog glijdt aJs in panorama voorbij de schoonheid van de zee in haar steeds wisselende heerlijkheid, de blauwing van verre kusten en hard-hooge rotsen, de «xotische warmte van bonte zuiderkleuran, als de boot in en bij havenplaatsen "komt — maar het gaat alles inderdaad aan hem, den kleur-gevoelige, den enthousiast voor al wat harmonie is in de natuur, yoorbij. Want heel zijn hart en gansob aijn denken zijn in Holland gebleven: daar ligt zijn liefde en zijn leven, daar zijn verlangen en vreugde — en de pijnigende angstvraag schroeft al z'n gedachten saam tot het eene: zal ik ooit weer teruggaan, Holland ooit weerzien?

Zijn vro'uw doet alle moeite hem over zijn tob' herijen heen te helpen: zwaar van hart zelf, omdat zij óók alles achterliet, maar desondanks opgewekt en voor alles zich interesseerend, om hem. Ze moet het echter voortdurend weer verliezen van Herinnering, die, ondanks al haar zorgen, haar man geheel in beslag neemt en die een zachte reisgezellin schijnt, maar voor hem kwaad gezelschap is. Nog meer bevreesd echter is ze van een anderen Vriend, die zoo nu en dan maar eens komt eii dan haar man geheel in extase brengt, maar liem, na z'n verdwijnen, doodehjk afgemat achterlaat: Visioen. Plotseling kan hij in 't een of ander iets van Holland zien, fel zidh inleven in die Hollandsche verhouding, zijn met z'n gansche ziel waar hij zichzelf ziet — en dan komt de terugslag, met koorts-verhooging en zenuw-afmatting, ^6 dagenlang duurt en "fnuikend is voor zijn •gestel.

Zeer merkwaardig is de spiegeling van al dat W zijn ziel zwaar doorworstelde, in het denken Tan z'n vrouw. Door haar gedachten, bezorgdheid, '^^gstig hem gadeslaan heen, zien we veel dui-•delijker en scherper het proces bij hem zich ontwikkelen, spreekt eenerzijds het omringende veel Weer, omdat zij er steeds op wij'st, drukt aan den anderen kant zijn melancholie zwaarder, omdat o-pheffende kracht haar nïet yerlichten kan.

In Afrika aangekomen, neemt het echtpaar ergens "1 de stad z'n intrek. Maar de toestand van den •schilder betert niet. Holland blijft hem irekken en ^e schoonheid, die hem omgeeft, heeft geen kleur voor zijn verneveld oog. Herinnering en Visioen zijn mee van boord gegaan en maken al de pogingen van zijn vrouw krachteloos. Eenmaal grijpt Visioen hem aan, als hij een klein, blond buurmeisje, een bloemenkind] e, schilderen zal midden "tusschen de kamperfoelie bij den haag, die de huizen scbeidt en het wordt: Holland, het eigen huis in het heidorp met de hagen, waarover zich de wilde kamperfoelie en de braamtak slingert en daarachter het pad naar de gouden korenvelden, die groeien onder Hollandsche zomerlucht 't Schilderstuk is een prachtwerk, maar hij is dagenlang overspannen....

Ze verhuizen, op doktersraad, naar "de heuvelhuizen, buiten de stad. Daar komen ze, midden in de glorie van de ontwakende Lente, buiten, waar een weelde van kleuren zich ontspreiden gaat — en zij hoopt weer. Vooral na een avondwandeling (als ze enkele dagen ~ in hun nieuwe huis wonen) en hij, bij het naar huis gaan, spreekt, harstochtelijk snel en veel, hij de stille, weggetrokken peinzer, „dronken van de schoonheid der zachte heuvelcontouren onder de zilveren spreiding van het maanlicht in de groeiende stilte rondom", dan r.ijst haar hoop, dat nü de nieuwe schoonheid en het nieuwe leven hem van zichzelf bevrijden zullen — maar, na ©en nacht van stil-zwaar tobben, blijkt de g©vaarhjke Vriend er weer te zijn. De schilder gaat schilderen, 's morgens al vroeg, ingespannen, y.i'él intenser dan z'n zwa'.; heid toestaat., . en als ze, bij het hooren van een doffen dreun toesnelt, vindt ze hem ineengezakt, dood, de tranen nog op zijn wangen, voor ©en groot doek: Hollands heuvelland, stralend yan seineen licht „zijn hart was gebroken van \-reugde, van smart! neen, neen, van overstelpend groote vreugde... Al zijn liefde, al zijn verlangen had hij in dit kleurenlied uitgezongen....”

En dan komt het korte, diep-weemoedige slothoofdstukje. De kinderen roepen haar naar 't Vaderland terug. Maar ze kan niet gaan nog: „haar jongen lag daar zoo eenzaam, te vreemd in het vreemde land". Ze heeft het gevoel alsof hij nog worstelt met zijn martelend verlangen naar huis en daarom moet ze blijven, kan ze niet weg. Tot ze den vollen Afrikaansohen zomer, wijd en heerlijk, goud-stralend en onbegrijpelijk rijk aan kleurenschoon, heeft zien opgaan over de plaats, waar hij Ijgt „Het was bijna te veel. Ze wou hem wel wakker roepen, haar slapenden jongen. „Word toch wakker, liefste, je hebt niet geweten, 'dat het zoo heerlijk zou zijn. Als je dit gezien had, dan zou je heimwee gestild zijn, ik weet het zeker, , ...”

„Zij weende in die 'dagen, zooals ze niet geweend had bij zijn sterven...”

Tóén ging ze weg en „droeg getroost haar s'choon geheim, haar smart, haar schat uit het zonneland, langs den verren weg over zee, naar huis —"

Zoo is dit verhaal, wel opgebouwd met de elementen, die typeerend zijn voor de Wilma-literatuur, maar toch volkomen begrijpelijk en in de teekening van het knagende heimwee, dat de restend© levenskracht verteert, buitengewo'on sterk-sprekend. Wie in de s tilte van zijn rustige kamer deze schets leest, zal de schoonheid zien, die als in een waas van weemoed er over uitgespreid ligt, en in de ontroering der eigen ziel gevoelen, hoe diep 'de Schrijfster de verborgen smart van schreiend verlangen heeft gepeild. Naast „Grand-Seigneur" ken ik van Wilma niet een schets, die zoo goed is als deze.

Maar jn één opzicht heeft dit mooie boekje iets zeer onbevredigends. Men zoekt in dit nieuwe werk van een Christelijke Schrijfster, wier geschriften met recht gerekend mogen worden tot de Christelijk literaire kunst, vergeefs naar eenige religieuze gedachte, naar eenige glimp, die vian haar eigene, christelijke levensovertuiging blijk geeft. Dit wekt onze rechtmatige verwondering.

Allerminst pleiten we voor met christelijke kleuren overtrokken verhalen, waarbij het christehjk element Qplegsel wordt zonder ziel of ziin; meer dan eens schreven we daartegen. Een boek geeft alleen dan christelijke kunst, als d© christelijke levensgedadhte er doortrekt als de nerf door het blad, een onlosmakelijk bestanddeel is, in harmonieuzen groei ontwikkeld. We eischen dan ook volstrekt niet, dat de Schrijfster dit Verhaal, dat alle kenmerken draagt van werkelijk-zoo-gebenrdzijn, zou opgetooid hebben met uiterhjke versierselen van christelijk l^rakter. Maar wel mocihten we, meen ik, met recht verwachten, waar tooh dit gebeuren door haar eigen ziel moet zijn heengegaan, om het te kunnen weergeven, zooals het is weergegeven, doorvoeld en in z'n ^epte verstaan, dat de intonatie naaï haar eigen levenstoon zou zijn geweest, en niet, zlooals die nu is. Volstrekt neutraal. We ontkennen, als christenen, de gedachte van Kloos, dat een Icunstenaar dé warkelijkheid benaderen kan „dwars door alle vooropgezette ideeën heen", maar daaruit vloeit omgekeerd Toort, de meening, dat de christelijk© kunstenaar zijn eigen, christelijke „visie", op z'n onderwerp hebben moet.

En die christelijke „visie" missen we in dit literair voortreffelijke boekje.

Uitg.van de Uitg.-Maatscihappiji Holland, Amsterdam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen