GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

Kingmans, Toen de Wolken samenpakten.

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Kingmans, Toen de Wolken samenpakten.

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

Onder de vele romans, die de nieuwere literatuur heeft voortgebracht, zijn die, welke een historische stof behandelen, niet zeer talrijk. De historische roman past nu eenmaal niet in het kader der moderne letterkunde. Het sterk-individlualistische van haar karakter staat in den weg aan de objectiviteit, die de bewerking van eenig historisch gegeven uiteraard vordert; de brandende belangstelling VOOT alles wat den mensoh van dezen tijd beweegtj laat geen ruimte meer VOOT een beschouwen van wat in het verre verleden ligt. Voorzoover een historische stof in verband staat met de verhoudingen van het heden, mogen ze d'an nog aandacht vinden (men denfce b.v. aan „De Opstandigen"), de toostanden en gebeurtenissen, die absoluut tof de geschiedenis behooren, die dus geenerlei directe relatie meer hebben met de dingen van den dag, vallen buiten de interessesfeer der moderne-romankunst.

Te meer is het daarom te waja.rdeeren, dat de volkslectuur — volkslectuur dan bedoeld in den goeden zin van het woord — wèl historische verhalen geeft, wèl de aandacht der lezers vraagt vooT wat de geschiedenis meedeelt. Enkele weken geleden schreef ik over de beteekenis van zoodanige stof (naar aanleiding van Pennings histoTÏsche boeken) een beteekenis, die in meer dan één opzicht groot is; voor een christelijke volkslectuur, die als zoodanig waarde hebben zal, is deze materie zelfs mee van de beste.

Uit dien hoofde verdient dan ook een nieuwe proeve van dit soort vermelding in deze rubriek van ons blad. Nu Penning, de volksverteller bij uitnemendheid, is heengegaan en met hem de VOOTnaamste Auteur onder ons van historische boeken is weggevallen, , begroeten we met vreugde elke nieuwe poging, indien di© ten minste goied is, om in dit genre iets te geven.

Het is-daarom, dat ik in dit artikel wijs op het kortgeleden verschenen boek van Hugo K i n g-

mans, To'en de walken sanienpiak ten'j. Want dit boek is zulk een „goede" poging.

Het verhaal verplaatst den lezer naar den tijd van de Republiek in de zware jaren van den oorlog met Frankrijk, Engeland, Munster ©n Keulen, de jaren 1672 en 1673. 't Is de periode van de volkomen ontreddering. Aan alle grenzen der Republiek trekt de vijand het land binnen — de Franschen zijn zelfs tot Zeist doorgedrongen — en de Regeering der regentenpartij, het bewind' van de de Witten, heeft al haar macht en invloed verloren. Er is geen stuur, juist nu meer dan ooit vaste leiding noodig is.

In deze benarde omstandigheden komt de jonge Prins van Oranje op den voorgrond, Willem III, en het is nu rondom dezen redder des vaderlands, dat de SchrijveT zijn verhaal groepeert. De Prins, onder den drang der omstandigheden tot commandant van het veldleger benoemd, vertoeft te Bod6gra.ven, waar hij op de boerderij van boer Arends zijn hoofdkwartier heeft. In dit huis is hij geheel te midden der zijnen; de boer en zijn gezin zijn trouwe Oranjeklanten en, wat nog meer zegt, geloovige menschen, die al hun vertrouwen op God stellen en sterk zijn in het besef, dat in Zijn handen aller leven en lot ligt. Vooral de boerin is een sterke figuur; van haar rust, in de zekerheid, dat 'God bij machte is het vaderland te redden, gaat groote kracht uit, ook op den Prins en zijn officieren, die de toekomst zeer donker inzien.

Van twee zijden zien we nii het leven opi deze boerehoeve. Alles wat er in het gezin gebeurt, maken we mee doo-r en dat is genoeg, want een zoo-n en een aanstaande schoonzoon dienen in het leger en dus verkeert men er steeds in • spanning over hun welzijn, maar ook worden we deelgenoot gemaakt van alles wat er in de „mooie kamer" voorvalt, waar de Prins is gehuisvest. En da, t is óók veelvuldig. Het voortdurend contact tusschen de bewoners van hetzelfde huis in hun onderscheiden en toch ook weer nauw-verbonden belangen, is dan de draad, die ideze deelen verbindt.

Op deze basis van een verhaal wordt het historisch gebeuren met vrij grooite uitvoerigheid beschreven, 't Is — als ik het zoo-zeggen mag — de methode-Penning, die ook hier tot goede resultaten leidt.

Achtereenvolgens vinden we verteld van de komst van het Fransche gezantschap', dat zijn vernederende vredesvoorwaarden aanbiedt en van de Engelsche deputatie, die Willem een beperkt koningschap vooTstelt, over een deel van het land, onder •protectoraat der mogendheden, met afstand van bepaalde punten aan de helpers. Beide aanbiedingen wijst de Prins van de hand, fier, edel, met de zelfverloochening, die het sieraad is van zijn geslacht. En nu komt een keer in de gezindheid der Republikeinsche regenteti: ze naderen tot den Prins toe. Van Benningen, een der felste Wittianen, komt zelfs persoonlijk naar Bodegraven. Terzelfder tijd ontstaat de beweging van het volk te Doirdrecht, straks die te Den Haag, die de verheffing van den Prins tot Stadhouder ten gevolge heeft. Met die Oranjereactie hangt samen de mooTd op de gebroeders de Witt, waarover ook, zij het in betrekkelijk weinige woorden, wordt gehandeld.

Dit alles is historisch gebeuren, in feite uit de geschiedenis bekend. Daar tusschendoor wordt, als een fantasie-element, maar spanning in het geheel houdend, beschreven de poging van eenige Fransche spionnen, om den Prins in een hinderlaag te lokken.

In 't verdere van het boek wordt geteekend de voortgang van den oorlog, nu de Prins het roer in handen heeft genomen, het gezonken vertrouwen weer is herleefd en aan alle kanten de actie weer is verlevendigd. Direct wordt een aanvang gemaakt met de inundatie, 't eenige middel, dat redding brengen kan. Die boeren hebben om begrijpelijke redenen in 't eerst wel bezwaar, maar ze zien toch de noodzakelijkheid ervan in. En het jesultaat is verrassend: de Franschen moeten terug. Dan doet de Prins zijn stoutmoedigen aanval op het arsenaal van den vijand en, als ook deze met succes wordt bekroond, is het eind van den oorlog, ten minste van den oorlog te land, spoedig daar. De Franschen ontruimen het land en de vrede wo'rdt gestolen.

Het middelpunt van al dit bonte bewegen nu is de Prins en alszoodanig teekent de Schrijver hem ook, daarbij gehruik makend van de gegevens, die de geschiedenis hem verstrekt.

Vooral is het zijn doel geweest, het karakter van den Prins te teekenen, hem te doen kennen als een onverschrokken held, een toegewijd en beleidvol man, die alles veil had voor het vaderland en allerminst was een zoeker van eigen eer en roem, zooals wel is gezegd. Tal van grootere en kleinere effecten brengt de Schrijver 'bij', om dit beeld te versterken: zooi 's Prinsen rustige houding te midden van directe gevaren; zijn geloofskracht, die in moeilijke oogenblikken hem steunt en vertrouwen geeft, zijn beJeidvoil opitreden, daar waar gehandeld moet worden. En de erkenning van Graaf Bentinck, den trouwen vriend, die de Engelsche aanbiedingen had willen aanvaarden, dat Willems oog verder gezien had, dan dat van al zijn raadslieden, komt aan 't slot van het boek de gegeven typeeringen bevestigen.

In deze karaktertèekehihg ligt iets verdienstelijks, dat we gaarne erkennen. Wel is het beeld zeker niet zoo eenvoudig, als het ons hier wordt geteekend (het karakter van Prins Willem wais immers uiterst moeilijk te doorgronden, zoodat reeds meer dan een uitvoerige studie daarvan expresselijk is gewijd), maar de Schrijver komt in dat opzicht ook niet met pretenties. Hij heeft den held willen teekenen, den redder des Vaderlands, door God bekrachtigd tot het groote werk, dat Hij door zijn hand wilde volbrengen. En in dien opzet is de Auteur geslaagd.

Voorts heeft hij zijn boek ook weten te houden in den toon van het verhaal: de ontwikkeling van het familieleven in het gezin van boer Arends, op zichzelf een stof, die naast het eigenlijke onderwerp staat, heeft hij met het historisch gebeuren tot een aannemelijke eenheid weten te verwerken. En daarmede is dat element in het boek gebracht, dat het maakt tot een verhaal, waarvoor. bij den lezer belangstelling is te vinden. De bruiloften op' de boerderij, als 'de vrede weer in 't land is en de wolken, die zich samenpakken, zijn overgedre-, ven, vormC'n een blij-eindend slot, dat met genoegen zal worden gelezen. In het histOirisch verhaal van dit type behooTen zulke figuren en tooneelen tot het onmisbare decor.

Zoo is dit boek een goede bijdrage tot de christelijke volkslectuur. Het belicht een zeer belangrijke periode oaizer nationale historie en doet daarin duidelijk Gods hand zien; het wordt gedragen door liefde en eerbied voor het Oranjehuis en is in staat zulke gevoelens bij den lezer te wekken; eindelijk is het boeiend geschreven en heeft he't spanning genoeg, om de aandacht te binden.

Het uiterlijk van 't boek is niet zeer aanlokkelijk; papier en 'druk zijn wel goed, maar de omslag had meer verzorgd kunnen zijn. Zóó, zonder rugtitel en met een grof-gekleurde plaat iDedrukt, heeft het geen cachet. En dat is in dezen juist een belangrijke factor.


1) UJtg. Firma Jan Haan, Groningen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 6 mei 1927

De Reformatie | 8 Pagina's

Kingmans, Toen de Wolken samenpakten.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 6 mei 1927

De Reformatie | 8 Pagina's