Job. P. Ruys, Martha's Bruidsdagen.

Tot. de nieuw-verschenen christeUjke romans, waarover wij in deze artikelen handelen, behoort ook het boek, dat reeds van enkele...maanden geleden dateert: .„Martha's B rui dsda.: g.gte-, , ^ van Joh. F. Ruys i). .'•"'"'.•' '•

De naam Joh. P. Ruys is eeai .pseudoniem v'an een schrijver, . die reeds een en ander maal onder zijn eigen naam heeft gep'ablieeerd - en dus in , onz, eTi kring niet een vreemcle is. WaarO'm hij dan vooi' dezen nieuwen roman zich een schuilnaam heeft geko'zen (die bovendien verwarrend werken kan tegenO'Ver den naam. O. Ruysch, die aan boeken als „Conflicten", „Cirkelgang" e.a. verbonden is) is ons niet recht duidelijk. Eigenlijk past o.i. het pseudoniem niet bij het karakter van cbristehjk; ; . romankunst, omdat het de bedoeling en'de kracht van het getuigen, dat bij christelijke romankunst behoort, verzwakt. En zeker is een pseudoniem niet noodig voor dit boiok, dat gaarne erkende verdiensten heeft.

Het • vertelt de geschiedenis van een meisje, Martha Tymstra, die lang op een kantoor is, geweest en al verscheidene jaren is verloofd, maar nu eindelijk zal gaan, tro'jwen. Het wachten voiid gedeeltelijk zijn oorzaak in de omstandigheden van haar verloofde, maar andersdeels ook in haar begeeite de zelfstandig werkende vrouw ta zijn, die haar eigen plaats inneemt in het sociale leven. Deze idealen waren echter langzamerhand verbleekt, maar nu, nu ze er anders over dacht, dwongen haar verschillende tegenslagen van haar verloofde tot het laatst toe opi 't kantoor te blijven en dat maakte haar nei-veus, vooral ook, omdal haar de tijd eigenlijk ontbrak voor de noodige installatie-voorbereidingen. Als dan eindelijk hot geschikte oogenblik gekomen is en een aardig be nedenhuis met veel moeite is gevonden, moei alks tegelijk gebeuren, na en tusschen de kantooruren en dat vraagt te veel van haar physieke kracht.

Daarbij komt nog dat haar Moeder gesteld is op een bruiloftsviering, die in den Haagschen kennissenkring gezien mag worden, en daartoe niet slechts de gewenschte middelen, maar ook bij Martha's verloofde de noodige meewerking ontbrekefl. zoodat zij, bij al haar drukte, ook nog het enerveerende van wrijving gevend meeningsverschil moet doorstaan. Ten slotte komt echter alles in orde: de noodige_ inkoopen zijn gedaan, de regeling der bruidsdagen is, met toegeven over en weer, gereefd gekomen (er zal een receptie „zijn en een bescheiden trouwdiner buitenshuis) en de da'.um van ondertrouw wordt vastges'e'.d. Martha neemt afscheid van. het kantoor (niet zonder.moeite) en eenige dagen later doet ze met Nico, liaaB-^wrj,

looide, den gang naar hel stadhuis. Zoo is ze .d< m eindehjk de bruid, en de, door Moeder zoozeer begeerde, fesstelijkhed'en van rèoep^tie enz., zijn ingezet.

Maar — door al de beslommeringen is ze overstuur geraakt, en de dokter, die geraadplaegd wordt, acht een verblijf van enkele weken .? rgens op de heide beslist noodzakelijk.

Begrijpelijkerwijs is da teleurstelling hea.1 groot, bij Martha zeil', maar ook bij haar Moieder, die zich verwijt, dat zij mede oorzaak is van deze catastrophe. Nico, die persoonlijk den dotter heeft bezocht, is met niet al te gunstige berichten thuisgekomen ('t gevaar voor een longaandoening is niet denkbeeldig) en een andere oplossing is er niet. In haar bruidsdagen vei'trekt Martha naar ..Erica", een rusthuis op de Brabantsohe hei.

Ze komt daar in een nieuwe wereld, een wjrcïld van leed en verzwegen of kwalijk verborgen lijden, die diepen indruk op haar maakt. Met allerlei menschen praat ze, veel met de Direclrioe, die pen verstandige vrouw is, veel ook met een vroegeren collega van haar kantooa-, met wien ze omging in den tijd toen ze literaire aspiraties had en novellen schreef - en in dat alles maakt ze een louteringsproces door, te intenser, omdat telkens heb verblijf moet worden verlengd en de kuur van enkele weken er een wordt van senige maanden. "Wat er omgaat in haar ziel bij' de vele ctvaringen en herhaalde teleurstellingen lezen \v.> in de blieven, die ze r.igelmatig naar NicO' sclirijft. Kn uit die brieven weten we 0'.'> k, dat na i'uim twee maanden Nico haar kan ko-men halen. .Dan eerst nemen de "bruidsdagen een einde, liet uitge-^^telde huwelijk kan nu plaats vinden, maar het geschiedt in alle soherheid, slechts in zeer intiemen ki'ing, zonder .openbaar vertaon. En niet de recep.lie of het trouwdiner, maar de kerkgang is het iKwgtepunt van den dag.

Een verhaal dus, waarin een cüdiflicl. wordt behandeld. En dan niet (!en dramatisch öoflf.icl van het roman-aehtige scor(, maar één, dat tot het Icrrein der gewone werkelijkheden behoorl. üeniaakte plannen, plannen zelEs die reeds gedeeltelijk tot verwezenlijking zijn gekomen, worden immers gemakkelijk door tusschenkomende omstandigheden verhinderd en dan komt er teleurstelling, waar men opi vervulling van idealen gehoop't had en verdriet, waar men vreugde verwachtte. .Daarmee is er het Qonfli^t on het behoeft waarlijk niet door ingrijpende gebeurtenissen veroorzaakt te zijn, om pijnlijk te wezen. Hier, in de situatie, die in dezen roman geteekend wordt, is het zouder allerlei dramatische effecten, pijnlijk genoeg: want het is il.c botsing tusschen ideaahen.werkelijkheid in haar felsten voim. - l^^'/

Dit au is allereerst eeii Detéèkenende verdienste van het boek. In de voorafgaande artikelen hebben we er den nadruk op gelegd, dat een verhaal, dat uit allerlei toevalligheden moet worden g--coimponeerd, daardoor inboet aan literaire waarde en dat bepaaldelijk een christelijke roman van die samenstelling vee! verliest van de kracht, den boiiwenden en getuigenden invloed, die hij oefenen kan. .Vis we hier dan vinden een book, dat niet met die opzettelijke klejiren werkt, is dat een feit, dat aanstonds erkenning verdient. Er is in dezen roman niets schokkends, niets geweldigs, maar een heel gewoon, ' ik zou haast zeggen, alledaagsch, gebeuren veroorzaakt hier heel het conflict.' En dat is een element, dat de literataire waarde ervan \erhocgt. .: , j.fxj: i^.

Bij zulk een natuui'lijke composttie'< ï'4^'"Öbk dat betoogden we uitvoerig — moet in. eeii christelijken roman de christelijke gedachte winnen aan kracht en overtuiging. Want als het verhaal niet 'geforceerd, wordt, loopt ook het christelijk karakter niet schier onvermijdelijk' de kans een cachet van opzettelijkheid te krijgen: Hier, in. dit boek, staan we voor een gewoon verscliijnsel uit de practijk van het christelijk leven: de beproeving van i^eloofsvertrouwen door teleurstelling en tegenhaid. Zeker is dat riiet een kleine zaak - dat bedoelen we met het woord „gewoon" allerminst — maar 't is niet iets, dat - veraf staat van den lezer en daardoor in een gesteldheid brengt, waarin deze zich niet verplaatsen kan. Een conflict, als - Martha, de hocfdfiguur van het boek, liier doorworstelen moet, is in veler persoonlijke levenshistorie • voorgekomen, zij het' dan, onder andere verhoudingen. Daardoor nu wint de analyse van wat er omgaat in h^ar ziel, aan kracht en dat te meer, waar de Schrijver ook in dezen heeft verstaan, dat soberheid eisch was. Zoöals het verhaal ^elf uit de omstandigheden groeit, ontwikkelt zich ook de geestelijke wasdom geleidelijk, zonder het te veel, dat zoo licht een dergelijk" p.sychisch gebeiuen in de boeken overwoekert. Wat Martha ' daar in het rusthuis ^oormaakt, ook al weer niets schokkends of bijzonders, is geestelijke toebereiiling, is vxijwordng van 'allsriei invloeden, die te voren haar geestelijk leven beiemmerden. En, dooT die verdieping, vindt ze de rust terug, die ze verloren had bij het jagen en streven ~in eigen weg «n naar eigen inlicht, vindt ze de zalfstandigheid, 'lie.alleen bij „een door genade kimnen en mogen evergeven" mogelijk is. Zoo worden , .Martha's bruidsdagen" waarlijk de dagen van voorbereiding voor haar huwelijk, maar in gansch anderen zin, dan ze had gemeend en gewild.

Van zulk een eenvoudige, maar reëele teekening nu van christelijk leven kan invloed ten goede uitgaan. Zonder opzettel'jkheid wordt hier getuigenis gegeven van. wat de kracht is van 't geloof en de zekerheid van het christelijk leven en dus vinden we in dezen roman dat, wat de essentie van christelijke romankunst behoort te zijn, terwijl bovendien ook de literaire verdiensten grooit genoeg zijn, om het iioek tot do roman k u n s t te doen behnoren.

Bij deze waardebepaling zien we opi h.-t boek als geheel, op gedachte en compositie, meer dan op de afzonderlijke deelen. Want daarop, komt het in de eerste plaats aan. Intusschen behoort het óók tot de taak der literaire critiek op. die bijzonderheden acht te geven. En dan blijft er in dit geval nog wel plaats voor wenschen. D'e stijl van het boek is niet overal voortreffelijk, vaak zelfs niet goed verzorgd; er wordt (met name in de dialogen) nogal eens uitgeweid over o-nbeduidendheden: in haar let erkundige aspiraties in Martha een tamelijk wel mislukte propagandiste vooir literaire belangstelling; 't beeld van het mo'derne jonge leven is in verschillende figuren (Muisje, Paul e.d.) oppervlakkig, en zotO' zouden we nog wel enkele dingen kunnen noemen, die we anders gewenscht hadden. Vooral hebben w© literair bezwaar tegen de zelfanalyseerende brieven van Martha. Niet zij in haar brieven, maar de Schrijver in zijn mededeelingen had ons de teekening m.9eten geven van het wordende proces en de groeiende inzichten. Dat was de logische voiortzelting van de lijn, waarlangs het boek in zijn begin is opgebouwd, die ook in.het slotgedeelte weel' wordt aangevat. Nu staan die brieven, die de hoofdinhoud van het verhaal, in elk geval het waarde-elemeiit bevatten, geheel opzichzelf en ze maken uit het oiogpunt van samenstelling het boek tweeslachtig: een roman en een dagboek tegelijk.-

Maar op' deze minder goede dingen mag toch het accent van oüze beoordeeling niet vallen. Wa moeten ze arresteeren, omdat we ons ideaal van christelijke romankunst nooit - hoog genoeg kunnen stellen, doch ze beslissen in dezen over onzS' appreciatie niet. Die wordt dooi de factoren, boven aangegeven, in positieven zin bepaald. We erkennen gaarne de verdiensten van dit boek en achten het een bescheiden, maar in wezen goede |: roeve van christelijke romankunst.

1) Ditg, G. F. Callenbach, Nijfcerfc.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen