De „structuur” van den modernen tijd

VI.

Is nu in elk van 'de eenzijdigheden, die we ten opzichte van het religieuze leven ontdekten, een kern van waarheid, dan hebben we hier tegelijkertijd weer een eigenaardig bewijs voor de juistheid van datgene wat we eerder zeiden. We spraken er toen van, dat de levensverhreeding van dezen tijd heeft meegebracht een bawustzijnsverenging.

De bewustzijnsverenging komt missohien öp geen enkele wijze ïypeerender uit dan doordien men, hoe zeer men oot betoogt de fijngevoeligheid als norm aan te nemen, de religie eenzijdig beziet in een bepaalde relatie met 'tleven van eiken dag.

Maaf zoo zijn we ook zoo tei^" dat we den cirkel zien sluiten. In de structuur van den modernen tijd wordt de religie en het religieuze beleven onderworpen aan criteria, , aan methodes, aan eischea, die in wezen rechtdraads tegen de religie ingaan.

De vraag omtrent het eigen gezag van datgene wat godsdienstig van aard is, hoort men in onzen tijd bijna niet meer stellen.

De dienst der rede heeft het al heel grondig gewonnen; of juister, het humanisme, dat in den m-ensch zijn uitgangspunt neemt, heeft alle levensverhoudingen doortrokken.

Zoo kunnen we kort samenvatten het karakter van de structuur van den modernen tijd omstreeks als volgt.

Ten eerste is er levens verbreeding gepaard met bewustzijnsverenging.

In de tweede plaats is er een poging om ©en vast oriëntatiepunt te vinden om zich aan de levensverenging te ontworstelen, en zoo schuift men zoogenaamde fijngevoeligheid naar voren als middel om toch iets te hebben, dat men een normatief karakter gééft.

Die fijngevoeligheid leidt echter tot een schijnverdieping des levens.

In de derde plaats ontdekten we, dat onze tijd het organisatieleven hoe langer hoe meer completeert. Ook hier een soort levensverbreeding; maar, daar het besef van de zedelijke, saamlioorigheid weinig aaawezig is, ook hier dus een bewustzijnsverenging. Van solidariteit, van sdiuld, wil men niet meer weten.

In de vierde plaats is er in het algemeen weinig aanleg om de geestelijke strekking van daden en gebeurtenissen te doorleven. We noemden hetgeen we ontdekten, een ervaringsmaterialisme. Men verwart tusschen 'de zonde en den zondaar, tusschen het goede en den drager van het goede.

In de vijfde plaats wezen we erop', dat in verschillende levenskringen de destructie doordringt. En dit al mede doordat men te veel op uiterlijke verschijnselen de aandacht vestigt en evenals bij het onder 3 genoemde, te weinig op den zin der dingen den nadruk legt.

En tenslotte blijkt ook hoe de religie zelve den adeldom van haar karakter dreigt te verliezen bij de beschouwingen van dea modernen tijd.

Ook hier toch deed de b e w u s t z ij n s v e r-enging haar intrede.

Als we nu deze dingen zouden willen samenvatten., zouden we kunnen zeggen, dat de kern van al die verschijnselen eenzelfde is.

In wezen gaat namelijk het leven gebukt onder den ban van de typische structuur van dezen tijd, eenerzijds vermaterialiseering en verconcretiseering der dingen, en anderzijds uit een soort natuurlijk tegenwicht, het naar voren brengen van wat'men fijnheid van gevoel noemt, terwijl jn werkelijkheid dit is een ongenormeerd emotioneel beleven van vóór-of afkeur.

Nog korter gezegd is het type van dezen tijd dat de levenswaarden, de waarheid, de dingen van den dienst Gods, voorwerpelijk bezien, worden geconcretiseerd, en onderwerpelijk gezien, worden gesentimentaliseerü.

Het is duidelijk, dat we als christenen dus op onze hoede moeten zijn, een e rz ij ds tegen de on tg eest e lij king van de dingen; waarbij men dan het objectieve niet zoekt in de waarheid, 'die naar Gods oordeel aan de dingen is toe te kennen, Inaar waarbij men het objectieve zoekt in den tastelijken vorm en in de tastelijke verschijnselen.

En anderzijds zullen we ons moeten wachten voor een levensinstelling, die geen anderen belevingsvorm kent en geen ajideren norm zoekt dan de subjectieve emotie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen