Schrale oogst.

Dat kan gebeuren: een overvlO'edlg s'.^was en toch een schrale oogst!

Vraag dat maar eens aan de Be!; 'iw3''he boeren in den tijd van den kersenplufe, en ; ian de polderboeren, als ze de erwten en boonen binnenhalen.

Het kan soms zoo bax tegenvallen.

Volle zakken en volle manden bij de vleet, maar... er is teveel inferieur goed bij, teveel bocht, en te weinig fijn spul.

Wat heb je dan aan overvloeit' —

Ga nu als christen-mensch, die legahjk een beetje letterkundigen smaak heeft, eens keurea en schiften de karrevrachten boeken, die uit rnzen Nederlandschen tuin zijn gehaald, — wat bïijJt er tea slotte over ?

Onder de „ouwe vrinden" neem len we de Camera.

Die kan men met volle vrijmoedigheid een eereplaats geven in het dicht-bij-de-handsche kastje en met nooit stervende verheugenis telkens wotr bij beetjes proeven.

Maar dan verder, — wat heb je nog meer, dat je als mondig mensch mooi blijft vindon?

Als ge nu eens beslist en grondig, uw keurkritiek moet geven en, zonder slapheid en erbarming, al wat den toets van het gezond verstand en het literair gevoel niet kan weerst.nn uitbannen moet, — wat is dan de eindelijke oogst?

Een kast vol?

Een plank vol?

Ik vrees, niet meer dan een goede vol. hand

Natuurlijk, daar zijn in onze Nedodindsche depots nog genoeg prima-waren voorradig uit den ouden tijd, als ge Vondel rae3rek? nl, en Hooft en Huygens; ook Bilderdijk en Da Costa hebben wel puik goed geleverd; — maar ge krijgt d-» menschen «r niet meer toe, — in de eeuw van 'ae draht-seilbahn. — op te klimmen tot ïioogten, die zuchten en zweetdro'ppels kosten.

Het „princiep" is: zooveel mogelijk ontspanning met ZOO' min mogelijk inspanning!

En, het moet erkend, de o^pleidinj en opvoeding in aanmerking genomen, kan men van het gros ook niet een literaire „reuzen-toer" vergen.

Maar, nog eens, wat blijft er over, als ge den menschen uit de oude doos genietbare en leerzame ontspanningslektuur wilt geren.?

Wacht, — ik weet er nog één!

Een heele goeje!

„De Pastorie van Mastland" veld. van Koets,

Hoewel ik zelf (om des tijds wil) zelder; boeken herlees, heb ik dit boek minstens vijfmaal van a tot z gelezen en genoten, en b'eschoaw het als één van mijn beste, ouwe, letterkundige vrienden.

Ge moet het natuurlijk niet lezen om een pikante intrige, ook niet om prikkelend woordgeluid of verfijnd-artistieken stijl, ... ge moet socus er op toenemen een plechtig preekie van de „eeuwigcdominé-met-de-witte-das", — maar voor wie-zich nu eens heel rustig neerzet met Jit boek, bedoelend in te leven in de aparte dorpss^oer van een eeuw geleden, en'gewillig. zich te laten leiden door een menschenkenner, die tegelijk taaikenner is, stroomt er toch uit deze schetsen bronv/ater, dat door fijne natuurmuziek het oor weldadig aandoet en door ondefinieerbare frischheid .Itet gehemelte streelt.

Dit is nu echt een boek, om' (alth^.ns gedeeltelijk) 's wintersavonds voor te lezen in een huiselijken kring, waar „stemming" is en de dagbladen even zijn opgeborgen.

Ja, dit boek zelf schept een atmosfeer van die stemming, waaraan wij zoo dood-arm zijn, en doet je telkens glimlachen met de vreugde der herkenning van dingen, die in je ziel sluimerend leven.

Soms heeft de stijve stijl iets bixbelr^ch-klaEsieks, een enkelen keer nadert hij de naïsriteit in verhaaltrant en dialoog, waarin de „modernen" zich meester hebben getoond.

Dit boek is geboren uit een echt-menschelijke ziel, die de geheime schoonheid van het meesteenvoudige gebeuren beeft herkend, en zelfs den humor heeft ontdekt in de schrijnendste tragiek.

Een zeldzaam voorbeeld van een boek, dat, zonder woordkunst of stijl-virtuositeit, een duurzaam kunstwerk is' (zie Potgieter's oordeel, Krit. Studiën II), dat de ziel tot geestelijke, en estbeti. sche, vreugden ontroert.

Voor enkele van deze „ouwerwetsche" dorpsscbetsen (o..a. „Het sterfbed" en „De bografems", ! geef ik het grootste deel van de verfijnde kunst van Coenen en van Hulzen grif cadeau.

En dan verder?

Bosboom's „Majoor - Frans" lieeft oek kwaliteiten, die het voor ons nog genietbaar maken,

Het door de Wereldbibliotheek opnieuw gepopulariseerde werk van Wolfl^ en Deken, , ^ara Burgerhart", bleek ook nog niet verou^^rd.

Misschien zijn er, die de histoxisohe romans van Schimmel, , , Sinjeur Semeyns" en „De kapitein van de lijfgarde", de vriendschap nog niet willen opzeggen.

De „Max Havelaar' 'heeft ook .gevoelige en waarlijk letterkundige passages, wiardjoi het voor ons een levend (zij het ook niet voor ieder xoegankelijk) boek blijft.

En, wil men de b'uitenlandsehe aatei-irs meerekenen, dan kan men de eertijds beroemde romans van Rellstab, als „1812" en „De strijd om Rome" van Felix Dahn wel gerust op den rommelzolder laten liggen, maar verdienen , , H-.imoi sum" vein Ebers en „De laatste dagen van rompéji" van Lytton, dat ge ze nog eens aankijkt.

Maclaren's novellen blijven frisch. „De erfgename van Redclyffe" van Miss Young, dat op Dr Kuyper's bekeering een belangrijken invloed heeft uitgeoefend, mag er, ondanks zijn oudmodische langdradigheid, ook nog wezen.

En wie het schitterend opst"^! van Pxof. van Dijk over George Eliot (Gezamenlijke Gosi'hrifteu, dl III) heeft gelezen, zal zeker niet nalaten nog eens naar „Adam Bede" te gri^ipo.-: ; .

Maar dan ben je er ook zoo wat.

Tenminste ik zou niet veel meer weten te noemen, wat men, zonder zijn Hterair geweten geweld aan te doen, zon kunnen aanbevelen.

Een goede handvol, zeg een armvol is de heele oogst, die we van de velden van het verled< ; n in ons scliuurtje dragen.

En is de oogst van het heden beter?

Er hangt veel van af wat maatstaf men stelt bij de toeëigening van de kmist-voortbrengselen der modernen.

Houdt men vast aan het beginsel, 'dat het boek in geen enkel opzicht aanstoot m.ag geven, niet alleen wat de strekking en den geest van. het boek aangaat, maar ook wat de détails betreft; stelt men den eisch, dat in een overigens aannemelijk boek geen gewaagde passage een geestelijk infektiegevaar mag opleveren, — schrap dan zoo ongeveer aUe moderne schrijvers van uw verlanglijstje, — de : geliefde Louis Ccupsrus voorop, en verder ook Quérido, Heyermans, de Meester^ van Hulzen, Frans Coenen, Cyriel Buysse. "^roderik van Eeden, Annie Salorhons, Scharten—Antink, Boedier—Bakker, Felix Timmermans.

Zelfs de eerlijke, ernstige, Streuvels is niet altijd vertrouwbaar.

Ja, wat kan men eigenlijk, zonder eenig voorbehoud, onzen christenmenschen in Ijandin geven, te eten geven, uit het verbazend mooie, en weelderige, gewas ?

Uit een vroeger door ons bekend gem'j.akte enquête bleek wel, dat verschillende .-^an dé genoemde modernen in de christelijke gezinnen al aardig burgerrecht hebben gekregen. „Eline Vere" van Couperus, „Armoede" van Boudier—B.ikker, „De kleine Johannes" van Frederik van Eeden, zelfs „Pallieter" van 'Timmermians, hebben onder ons niet ZOO' zeldzaam bewonderaars gevonden.

Nu wil ik de boeken nog niet beoo'-deeld zien naar de strengste keur, , waarbij als norm geldt, niet de negatieve vraag: is het bO'? k onzedelijk? — maar de positieve vraag: is het chrntelijk?

Want dan zouden we ons gehéél moeten onthouden van Z'O'O wat alle modernen.

Dan valt zelfs een groot deel van do bovengenoemde „O'udere schrijvers", die we als een toelaatbare rest overhielden, weg.

De Camera is dan ook niet heele.mad kauscher. Bij literatuur, als hoorende O'p kunstgebied, behoeven wij echter dezen positieven eiscii niet abso. luut en immer te stellen.

Echte kunst is oo-k voor. ons .aannemielijk', mits ze niet aanstootelijk of gevaarlijk ïs.

En wat mogen we, naar dezen maat^t if., v.-.n de modernen oogsten ?

Ik zou o.a. kunnen noemen de „Konings. romans" van Quérido; „Het beloofde laad'» van Boudier—Bakker; „Begijnhofssproken" van Timmermans; „Oogst" en „Vlaschaard t" 'van Streuvels; „Een Mei van vrooimihoid" van Sabbe:

„De van Beemsters" van Gerard van Eckeren; •— en dan nog onder het voorbehoud, dat deze boeken met een zuiver literair doel moesten worden gelezen en niet aan jonge of onrijp? ntenscben in handen moeten worden gegeven.

Ik verwijs daarom liever naar het pas verschenen, mooie, boek van den vakkundige, Drs ïazelaar, „Moderne Romankunst", waarin verschillende, voor ons bruikbare, romans worden genoemd, en ook de grens en de methode van Ket gebruik uit een paedagogisch oogpunt worden besebreven.

En de positief christelijke schrijvers'? Rier hoeven we alleen den letterkundigen maatstaf stellen.

En dan is het ook een schi-ale oogst

Boeken van werkelijk-literaire waarde, die beslist opwegen tegen de kunstwerken van de moderne grootmeesters, hebben we nie': .

Wij zijn al blij met „Boete" en „üavid en 'Jonathan" van Haspels.

Ook kunnen we voor den dag koTi^n met „De lichte last" van Schrijver.

Van der Hulst schijnt wat goeds te b? loven.

Laat ons „Oostloorn" van Ulffers ook nog meetellen.

Maar dan zijn we er ook zoo wat, — tenminste wal het proza betreft.

In de poëzie zijn we iets rijker. We hebben Geerten Gossaert en Seerp Anoma (wier lieren thans echter zwijgen), Jacqueline van der Waals, Willem de Mérode; — oa Guido' Gezelle mogen we ook bij de onzen reken.sn.

Stelt men niet te hooge kunsteischen, dan mogen wc zeggen, dat we ook op het gebied van jongensen meisjes-literatuur niet heelemaal verlegen zitten.

Gordeau, van der Hulst, . Schrijver, en L. Penning (vooral zijn „Onder de vlag van J.Pz. Cosn"), hebben werk geleverd, dat tegen „de modernen" zeker niet .afsteekt.

Maar alles tezamen genomen blijft onze ootmoedige slotsom: Een schrale oogst!

En, hoewel dankbaar de gave vruchten, plukkend, blijven we met pijnlijk verlangen uitzien naar den eindelijken, grooten, herbloei der christelijke kunst.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen