Hugo Kingmans „Zoekers".

Na de artikelen over Zuster Bertk'e's Kersl-en Nieiiwjaarszang onze bespreking van nieuw-verschenen christelijke romans vervolgende, komen we thans aan den roman van Hugo Kingmans, „Zoekers" i).

Reeds eerder wezen we in ons blad op het werk van dezen Auteur. In een afzonderlijk' artikel (no'. 32 van den vorigen jaargang) noemden we zijn historisch verhaal uit den tijd vaa. Stadhouder Willem III: „Toen de wolken samenpakten" als een goede proeve van vo'k'slectuur.

De nieuwe roman „Zoekers", heeft hoogere aspiraties. Die bedoelt te zijn een bijdrage tot de psychologische romankunst en maakt dus aanspraak op een plaats in de rij der christelijk'-lite-, raire romans. iDg^ilfeer Kingmans, heeft zich daarmede voor een belangrijk moeilijker taak gesteld en bovendien die nog verzwaard, door de keuze van zijn stof. Hij toekent n.l'. in dit boek' de geschiedenis van vier jongemenschen, kinderen uit één gezin maar onderscheiden van aard en aanleg. Niet alleen moet hij dus een analyseerende beschrijving geven van vier verschillende karakters 'in de uiteraard onevenvs^ichtige periode hunner vorming, maar ook moet hij deze veelheid van gegevens vereenigen tot één samenhangend verhaal, ZOO', da, t de deelen de verhouding tot het geheel niet verliezen. Een opgave, ' die eigenlijk vier afzonderlijke deelen vorderen zou en misschien in een roman-cyclus, maar bezwaarlijk in één enkelen roman naar den eisch te voldoen is.

De vier jongemenschen, wier geschiedenis hier wordt vergeld, zijn de kindaren van den predikant Treebeek uit Buurtwolde, die na een korte', maar felle ziekte overleden is. Albert, de oudste is in Rotterdam op een kantoo'r, Johan, de tweede studeert met de hulp van een familielid in Leiden, Greta, de eene dochter, is verpleegster, Ida, de jongste van het gezin, is voorloopig nog thuis.

De eerste vraag, waarvoor de domineesvrouw komt te §taan na "het droeve gebeuren is, of ze in Buurtwolde moet blijven, zoo'als de vriendelijke menschen van het dorpje willen, dan wel of ze naar elders vertrekken zal. De O'ude', vrome meester Vlietstra en een vrouwtje uit de gemeente wier verstandig oordeel altijd door den dominee werd geprezen, raden 'haar het laatste, en ze verhuist naar Rotterdam, Albert, over wien de vader altijd in' zorg verkeerde, kan dan weer thuiskomen en bovendien de inkomsten van het gezin versterken.

Dit gedeelte van het verhaal vormt een O'pziclizelfstaand geheel, ook uit het oogpunt van samenstelling. Wat nu volgen gaat is heel anders van bouw: alle details blijven achterwege; hst feitelijk gebeuren komt geheel O'p de-n achtergrond tegenover de bescho'uwing en de analyse; 'de groot e lijn, die uiteraard minder scherp is, vervangt de duidelijke O'mtrekteekening.

Achtereenvolgens, al is het iriet geheel-afzonderlijk, krijgen we nu de verdere ontwikkelingsgeschiedenis der vier kinderen. Alberl-, dj-zo.genzo'on, blijkt een geldzoeker te zijn, bij wien alles

di'aait om verdieiren en promotLe maken. Voor liüc.gere dingen, de I)elangen, waarover zijn stervende vader hen met nadruk gesproken heeft, heeft hij geen oog. Hij is een onverschillige, die op eigen krachten het leven door kan en wil. Aanvankelijk liikl hem dat' Bij wordt overgep'aatst naar .\msterdam als hoofrlvertegenwooidinei', trouwt een rijk (maar ongeloovig) meisje, scl)ijnt zijn materialislisch doel te hebben bereikt. Maar dan komt de legenslag: knoeierijen van verkeerde vrienden brengen hem iu fiuanciöel'! moeinjkhederi, zijn liefdeloos gedrag jegens zijn vrouw legt een zwarte schaduw op zijn gezinsleven, de zorgen overdonkeren zijn vooi'spoed — docli innerblijft hij dezelfde, die liij was, de onversehilligo, die naar God niet vraagt.

kla intussclien, die ook het hare wilde bijdragen in de kosten van het gezin, is gezelschapjuffrouw geworden bij een oude dame Vroom, al van kind af, nauwgezet en in haar toewijding sympathiek, wint ze al spoedig de liefde van den zoon des luiizes, Theo, een medisch student. Als hij is afgestudeerd trouwen ze en verhuizen naar Utrecht, Hun huwelijk is gelukkig, een voorbeeld van een christelijke verbintenis, waarop kennelijke zegen rust.

De tegenstelling tusschen de keuze van Albert en die van Ida, en de daaruit voortvloeiende oonse(|uenties, zijn dus wel heel scihep gomarqueerd. F.n '/Ai worden, dat nog meer, doordat .Albert, met totale ruïneering bedreigd en dior het steiv^n van zijn eenig 'kind nóg ongelukkiger, door Theo' en Ida uit den nood geholpen wo^rdt, ofschoon hij zich nooit aan hen heeft laten gelegen liggeu.

Tusschen deze historie, die begin en sW vormi van bet tweede stuk van 't verhaal, hoeren wo de geschiedenis van Johan en Greta. De eerste studeert af, maar gaat dan in den handel, ' krijgt een zwaren zielestrijd te dooirworsïelen, di: > ' hem ten slotte drijft naar vaders graf in het oude dorpje, ontmoet den ouden meester Vlietstra door wien hij meegenomen wordt naar zjjn huis. Daar wordt hij ernstig ziek en in en door de ziekte vindt hij den vrede met God. Hij trouwt ten slotte met meesters dochter en wordt predikant.

fireta eindelijk, de verpleegster, is altijd een bijloopster geweest. Maar als ze ten slotte voior de levenskeuze wordt gesteld door een huwelijksaanzoek van een ongeloo'vige, komt zij tot helderheid. Ondanks haar groote liefde voor den jongenman schrijft ze hem - af en, in die beslissing vindt ze niet slechts rust, maar komt ze ook tot de zekerheid des geloofs.

De verbindende figuur, die de eenheid van h'-t verhaal bewaart, is de moeder, die in haar gelieden meeleeft met haar kinderen en in Alberts moeilijke uren hem en zijn vroiuw tot troost is on steun.

In een ietwat oratorisch slothoofdstuk woi'den den lezer op denzeltde oudejaarsavond bij de _tw lalfuursklok een oogenblik al de figuren gelend: de zoekers, van wie drie gevond'^n hebben, omdat ze, langs meer oï minder moeilijke wegen, gebracht werden in het spoor, dat de vader hun gewezen had.

? v'a di' oveizicht van den inh; ud dU* we da rom eenigszins uilvoeiig gaven, kan do lez'r z'ch te gemakkelijker een oordeel vormen over den roman. Hij ziel dan, dat de Auteur_ het doel, dat hij zich gesteld had, heeft bereikt: hij wilde zoekers teekenen, die dreigen te verdolen iu d': donkerheden van 't leven en de bezwaren van den twijfel, (moeilijk in 't bjjzonder voor jonge menschea die in hun oniwikk'dingsjaren deu vaderbjkei bijstand moeten missen), maar ten slo'.te vrede vinden, o n-dat ze die zoeken, waar ze alle.m te vinden is.

Hij wilde ook den zoeker gestalte geven, die naar materieële dingen jaagt en daarbij God vergeet, ook niet noodig meent te hebben — maar bedrogen uitkomt, alles wat hij won weer missen moet en arm en ledig blijft, een zo< eker die scheen te vinden en in werkelijkheid verdwaalde.

En die beide typen hééft hij gete; k'end, duidelijk genoeg om deze bedoeling te verstaan. Waar er onder de jongemenschen van dezen tijd vele van zidke zoekers zijn als Albert, die zonder God hun weg willen gaan, of ook zoekers, die wél de goede richting begeeren Ie vinden, maar, als Johan, in allerlei dwaalbegrip zijn verstrikt, dr.ar kan dit boek zeker invdoed ten goede oofenen, kan het, in zijn klaar getuigen, dezidken, als ze het lezen, ten zegen zijn. Dat is een verdienste, die we gaarne erkennen.

.Vlaar het gegeven inhoudsoverzicht kan óók doen zien, dat het boek als roman gebleven is beneden de eischen die aan romankunst, dus ook aan christelijke i'omankunst gesteld moeten worden. En dat ten gevolge van de omstandigheid, die we boven aanduidden: dat de taak, die de Auteur zich stelde, te zwaar was. De compositie van het boek bewijst het: ze is «iet harmonisch, er is meer constructie dan groei, er is een veelheid van materiaal, die niet tot een eenheid , is geworden, omdat de oppervlakte, die de Auteur zich uitgezet had, veel te ruim genomen was.

Aan de analyse van één dezer . figuren, onder dezelfde omstandigheden gezien en behandeld, had hij bij het gestelde bestek meer dan voldoende stof gehad. .lohan en Greta, ofschoon ze steeds in het geheole bosk optreden, blijven toch liuiten de lijn, die de draad van het verhaal als roman aangeeft: ze staan ook op zichzelf en hebben elk een eigen geschiedenis, die niet en passant en-daardoor oppervlakkig behandeld kan worden. Nu dat alles wei is verwerkt, mist het boek, hoe goed ook de bedoeling oj) zichzelf uitkomen moge, de diepte, die een kunstw.u'k hebben moet: mist het ook de vereeniging van lijnen, die het kunstwerk kenmerken. Dojr d: ze foutieve architectuur komen vanzelf ook de samenstellmde elementen in onjuiste YerhO'Udingen: d^' stijl wordt te pathetisch, de psycli'> analyse te vluchtig, de woordkunst te gewild.

.Minder breed opgezet en minder hoog gegrepen, ZOU het boek beter aan zijn treffelijke b: > doeling beantwoord hebben. '1 Is nu een goed christelijk verhaal, maar niet, wat het scheen tg beloven, een christelijk kunstwerk.

') lUtg. D. A. Daamen, 's-Gravenliage.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen