Mystiek en Geloof In verband met de Zending op Java.

Over dit onderwerp schreef Dr B. M. Schuurman een proefschrift in de Duitsche taal. Het werd ons ter recensie gezonden, en in deze rubriek willen wij er een artikel aan wijden.

Duidelijk blijkt uit zijn boek, dat Dr Schuurman diep in zijn onderwerp is ingedrongen; weten­ schappelijk is hij ongetwijfeld de stof meester, Des te meer doel het leed, dat hij, hoewel van Gereformeerden huize, zich geheel aan de Zwitsersche Theologie georiënteerd heeft; daarom promoveerde hij natuurlijk oük te Zurich. Onder de velen, door hem aangehaald, komen b.v. de namen van Kuyper en Bavinck niet voor. Waarom niet? Gaat hij met opzet deze (en andere) voormannen op Gereformeerd terrein voorbij? Heeft hij met de Gereformeerde beginselen afgedaan? Of is het, omdat hij zijn onderwerp meer psychologisch dan theologisch behandell ?

Het door Martinus Nijhoff keurig uitgegeven boek van 125 bladz. is zeer overzichtelijk geschreven. Een enkele maal treedt Dr Schuurman in herhalingen, maar dan is dal in den regel, om nog wat nader op een bepaald punt in Ie gaan.

In het eerste hoofdstuk behandelt hij de Javaansche Mystiek.

Dé bevolking van Java is zeer mystiek aange^ legd; ja, heel de bevolking ademt als het ware in een atmosfeer van mystiek.

Hoe is dit te verklaren?

Allereerst zien wij hierin een scheppingsdaad Gods; de volken verschillen van elkander. Bovendien is eerst door de aanraking met de Hindoes, en daarna door de komst van den Islam op Java, de mystieke aanleg versterkt

Dr Schuurman onderscheidt drieërlei stroomiog in de mystiek.

Ten eerste de Inlandsche strooming, welke verschillende elementen uit den Islam heeft geassimileerd; ten tweede een meer orthodoxe mystiek, in overeenstemming met de Mohammedaansche leer; en ten derde een mystieke strooming, welke zich van den Islam geheel tracht vrij te maken. In de practijk zijn deze drie stroomingen niet scherp onderscheiden.

De mystiek is practisch en jaagt een bepaald doel na; zij zoekt n.l. „Het water van het reine leven". De weg naar dit doel is echter verschillend; neemt men aan, dal de mystiek rust in den wil, dan kan men naar het doel streven langs den weg öf van hel gevoel, of van het verstand. En alzoo onderscheidt men tusschen de emotioneele en de intelleclueele mystiek.

Op bijzonderheden kunnen wij niet verder ingaan, maar wel spreken wij als onze meening uit, dat Dr Schuurman den lezer de zaak goed duidelijk maakt; al blijven er wel vragen over; zoo missen wij o.a. een uiteenzelling van de Javaansche levens-en wereldbeschouwing, waarin de mystiek rust.

Het tweede hoofdstuk handelt over den Z i n der Mystiek.

Even Iaat de schrijver zijn eigenlijk onderwerp: de Javaansche Mystiek, los, om in den gang der historie aard en wezen van de mystiek in het algemeen te onderzoeken. Hier wijst hij natuurlijk ook pp den oorsprong van het woord. Hij merkt op, dat het eigenlijke wezen van de mystiek verborgen is, maar hij meent toch den zin ervan te kunnen vinden langs een z.g. anthropologischen weg. Hel ligt dus voor de hand, dat Dr Schuurman tol de conclusie komt, dat de mystiek van zuiver anthropologischen aard is, en dal hij zich alzoo tegen Prof. Aalders keert, die meent de mystiek van haar dwalingen te kunnen zuiveren door haar onder een Christelijke norm te stellen.

Indien we de eerste twee hoofdstukken hebben doorgewerkt, verwondert het ons niet in hel derde hoofdstuk, dat over Mystiek en Geloof handelt, de gedachte nader uiteengezet te vinden, dat mystiek en religie niet mogen worden vereenzelvigd, ja zelfs volkomen van elkander verschillen. Wij voelen ons hier onbevredigd, al merken wij op, dat ook Dl-Schuurman niet wil ontkennen, dal ook de Christen in zijn geestelijk leven aan mystiek niet geheel vreemd is; maar dan is deze mystiek toch van geheel anderen aard dan die van den Javaan, die in zijn mystiek een verlassingsmelhode er op na houdt.

Om de bedoeling van den schrijver nader te doen kennen, nemen wij zijn conclusie van 't derde hoofdstuk over: „Het onderscheid tusschen geloof en mystiek vatten wij tenslotte in twee woorden samen. Wij gebruikten zooeven de uitdrukking: Het geloof maakt echt. Dit echt-zijn is de juiste verhouding tusschen het eene deel der ziel en het andere, tusschen het wezen en dal wat er uitdrukking aan geeft. Maar dit echt-zijn was voor ons het gevolg van iels anders. De rechte verhoiuding tusschen het eene deel der ziel en hel andere ontstaat door de rechte verhouding tusschen den mensch in zijn geheel, als Ik, en den Gij tegenover hem, voer alles den Goddelijken Gij. Dit rechtzijn is het geloof. Dit recht-zijn maakt echt.

Het geloof legt den nadruk op hel recht-zijn, de mystiek op het echt-zijn. Hier ligt de grond voor wat wij den afval der mystiek van hel leven noemen. Hel recht-zijn leidt tot echt-zijn, maar hel echt zijn brengt niet verder, het heeft zij" doel in zichzelf, en bekommert zich niet meer om een verhouding naar builen. In de beide woorden recht en echt teekenen geloof en mystiek in hun wezensonderscheid zich van elkander af."

Het laatste hoofdstuk: „die Mi s si on arise h e 1'" o 1 g e r u n g" telt slechts zeven bladzijden-Mij dunkt, dat de zendelingen zich vooral voor dit hoofdstuk zullen interesseeren; maar zulle"

ïij dan niet worden telem-gesteld? Met de critiek (die nog zeer gematigd is) van Dr J. H. Bavinck in „De Opwekker" van September 1933 gaan wij dan ook volkomen accoord. Natuurlijk gelooven ook wij, dat alleen Gods Geest de harten van de mystieke Javanen kan bewegen tot het ware geloof in Jezus Christus; en ook waarschuwt Dr Schuurman terecht tegen het gevaar van het Syncretisme (al noemt hij het woord niet). Maar dat hij veel te ver gaat, als hij de zending het recht ontzegt, om den Javaan het Evangelie te brengen in den vorm van een bepaalde belijdenis der kerk, staat voor ons vast. Dit laatste hoofdstuk is voor ons het minst bevredigende. Hier komt al zeer duide^ lijk uit, dat de schrijver, in strijd met zijn opvoeding en opleiding, niet meer staat op den grondslag van de Gereformeerde belijdenis.

Allen, die dieper dan gewoonlijk in het zendingswerk op Java willen indringen, kunnen wij de bestudeering van dit geschrift van harte aanbevelen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen