Ideëel en reëel - pagina 18

i6

spiegel duurt: ga weg van voor den spiegel of neem den spiegel weg of het licht, en het zijn van het beeld is verdwenen ; »de man die zijn aangeboren aangezicht bemerkte in eenen spiegel, is weggegaan en heeft terstond vergeten hoedanig hij was." i) Rook en damp zijn het beeld van weinig realiteit, omdat zij ras verdwijnen; berg en rots zijn symbolen van veel realiteit, omdat zij eeuwen verduren; wat eeuwig duurt heeft de meeste realiteit ; die maat geldt van alle realiteit, zoowel der zienlijke als der onzienlijke dingen 2). Met deze enkele opmerkingen over het reëele mag ik voorloopig volstaan, om thans met U te onderzoeken wat het ideëele is. Het ideëele staat tot de idee, gelijk het reëele tot de res. De idee duidelijk en scherp te omschrijven, is op zich zelf reeds niet gemakkelijk, evenmin 'als de omschrijving van andere elementen van ons zieleleven, maar wordt nog moeilijker, omdat van de dagen van Plato af de opvatting niet dezelfde gebleven is. Waren voor hem de ideeën de objecten van het zuivere en heldere begrip, waren ze voor Augustinus, die onder den invloed der Platonische ideeënleer stond, principales formae quaedam vel rationes rerum stabiles atque incommutabilës 3), in de nieuwere philosophie verstond men er weinig meer onder dan voorstellingen. Spinoza verstaat onder den naam van idee dien vorm van eenige gedachte, door wiens onmiddellijke waarneming men zich van die gedachte zelf

1) Jac. I : 23. 2) Onder meer realiteit te bezitten, is naar Berkeley te verstaan : «sterker aandoen, meer gerangschikt en bepaald zijn en niet willekeurige gestalten van den waarnemenden geest zijn". Principles X X X V I . • 3) De divers. Q Q. 83, 9, 46, nr. 2. Ik liet deze plaats onvertaald, omdat m. i. rationes hier in 't Nederl. en principales evenmin, met volkomen juistheid kan worden vertaald. Overigens merk ik nog op, dat de bepaling door Aug. gegeven is van de goddelijke ideëen; op de aangehaalde woorden volgt: »quae ipsae formatae nou sunt, ac per hoc aeternae et semper eodem modo se habentes, quae in divina intelligentia continentur".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen