„De andere Weg”.

In de breede roman-literatuur van onze moderne letterkunde begint de christelijke roman langzamerhand een eigen plaats in te nemen. [Met name in den allerlaatsten tijd zijti verscheidene christelijke romans verschenen, die, wat de technische uitvoering betreft, een vergelijking met de best-verzorgde uitgaven kunnen doorstaiam.

Opnieuw en ten volle geldt dit van den jongsten christelijken roman: „De andere Weg" van G. Sevensma, —Themmen^). Uiterlijk, in z'n royaal, quarto formaat, met z'n mooi papier en duidelijk lettertype, z'n sierlijken (ofschoon wat onrustigen) band, doet dit boek voor geen enkelen anderen roman onder, en, wat nog meer zegt, innerlijk gaat het door z'n' eenvoudige schoonheid vele gelijksoortige romans te boven.

Het zal onzen lezers niét bevreemden, gezien 253 de bedoeling van deze rubriek in ons blad, dat we aan dit boek een afzonderlijk artikel van deze serie wijden, 't Verdient trouwens onze aandacht ten volle.

Herhaaldelijk al schreven we over het werk van Mevr. Sevensma—Themmen, haar kleinere romans en schetsen. Daarbij viel altijd het accent op de wijze van uitbeelden, de teekening van karakters en verhoudingen, de stemming, die het geheel beheerschte, als op de openbaringen van zeker talent, dat, bij verderen groei, een rijke ontplooiing beloofde.

Welnu, deze roman bevestigt die belofte, want, het zij aa, nstonds erkend, „De andere Weg" is een boek van ontroerende kracht, juist door de eigenschappen, die ik noemde.

Ik leg op dit laatste den naidruk, omdat de waarde van den roman m."i. niet is gelegen in het verhaal zelf. Het gegeven is eigenlijk heel weinig marquant, ietwat „romanachtig" zelfs.

Louise van Weel, dochter van een deftige Haagsche familie, is door het schielijk sterven van haar grootmoeder tot nadenken gekomen, maar welke Gods leiding over haar leven is, is haar nog niet tot bewustheid geworden. Ze verlooft zich met den directeur van de fabriek, - waar ze als sierkunstenares werkt, en deze, ouder dan zij en beu van het leeg© leven van ongetrouwd man, drijft tot een spoedig huwelijk. De bruidsdagen zijn dagen van glorie en rijk festijn in het ouderlijk huis, maar door aUe feestelijkheden heen beklemt haar wel eens de vraag of ze gelukkig zal zijn. Zij houdt heel veel van Aart, maar heeft toch zijn ongedurigheid opgemerkt, zijn onrust, het niet geheel kunnen afstaan van de vroegere vrijheid. Haar ouders, oppervlakkige standsmenschen, zijn hoog ingenomen met „de goede partij" en zijn straks fleurige, opgetogen gasten in het rijke huis te Amsterdam: "Lou echter draagt een stille vrees in heur hart en bidt om kracht, ten einde Gods weg te gaan.

De belofte van het moederschap schijnt de schaduw te zullen wegnemen. Maar de hoop wordt teleurgesteld. Haar kindje wordt dood geboren en Lou's lichaamskracht en fleur is gebroken. Ze herstelt slechts langzaam en is zoo zwak, dat men haar niet durft vertellen, hoe haar broertje, een achterlijkö jongen, door den vader steeds tot grooter inspanning gedreven, naar een krankzinnigengesticht is vervoerd.

Als ze het ontwijken van haar vragen begint te voelen, ontsnapt ze in een onbewaakt uur naar Den Haag. Daar komt ze tot de ontdekking der waarheid, en, overspannen door de emotie, ook door de knagende onrust van vroeger, die haar weer kwelt, striemt ze haar vader met felle verwijten, wat tengevolge heeft, dat hij haar de deur wijst. Terug in Amsterdam, is ze zoo oververmoeid, dat ze naar buiten moet, naar Bergen. Ze komt daar en pension, met een vriendin; Aart bMjft in Amsterdam, is er alleen des Zondags. Haar liefde voor hem vindt echter steeds minder weerklank en haar angst wordt al grooter. Eindelijk weer thuis, moet ze ervaren, dat de geruchten, die tot haar gekomen zijn, maar die ze, bevend om haar geluk, niet durfde onderzoeken, waarheid zijn. Op een middag onverwacht in huis komend, , vindt ze Aart daar met een vroegere geliefde. Dan gaat ze, gebroken, naar Den Haag. Maar, in de verscheurdheid van haar ziel onachtzaam op haar veiligheid, geraakt ze, dicht bij het ouderlijk huis, onder een auto. Opgenomen in een ziekenhuis, sterft ze daar, nadat ze vrede gevonden heeft voor haar ziel, vrede ook met haar ouders en haar man, die, in diep berouw, door teeder liefdebetoon zijn groote tekortkomingen smartelijk heeft beleden aan haM sterfbed. En ook vinden de familieleden dien vrede met elkander, vooral met God^ wiens weg zoo gansch anders was dan de hunne, als ze op den „heiligen avond" allen samen zijn.

Zoo is de gang van het verha, al in grove lijnen.

Naar men ziet is het gegeven niet ongewoon. Bovendien zijn sommige belangrijke momenten zeer toevallig van karakter, „romanachtig". Daarom, al is de styleering goed, in het verhaal als zoodanig kan de waarde van het boek niet liggen; het is wel sprekend, maar niet ontroerend, omdat het in z'n gebeuren zoo gewoon is.

En toch is deze roman een ontroerend boek!

Die kracht nu ligt uitsluitend in de bewerking, in de wijze, waarop de Schrijfster haiar stof heeft geconcipieerd en de verhoudingen heeft weergegeven, in de ontleding der karakters, in de treffende beelding vooral van zielestrijd en geloofszegepraal. 't Is de verdienstelijke bewerking, die dit op zichzelf weinig marquante verhaal met een goudglans van schoonheid heeft overtogen.

Wie in de stilte van zijn kamer met dit boek alleen is, zal de kraicht, die er van uitgaat, ervaren. Voor hem wordt, door de zuivere aixalyse en de weemoedig-zachte teekening, een figuur als die van Lou levende werkelijkheid. Dat is immers de beteekenis, die een goed boek voor ons heeft, dat het ons leven verrijkt door aanschouwing, meeleven, meelijden, dat het ons denken op één punt samentrekt en onze ziel iets tof een blijvend eigendom geeft. We weten het allen bij ervaring, da, t er boeken-figuren zijn, die in onze gedachten blijven leven, die ons telkens weer voor de aanda, cht komen en voortdurend weer tot ons spreken, die ons lief zijn geworden, omdat we in uren van stille gemeenschap met hen hebben meegeleefd en meegeworsteld.

Wehiu, zulk een figuur is die van Lou.

Ge vergeet haar niet meer, omdait ge in al haar

zorg steeds hebt gedeeld, omdat ge met ontroering bij haar sterfbed hebt gestaan, maar ook, omdat ge zelf de weldadigheid hebt gevoeld van den stillen vrede, den zegepraal der geloovige overgave, na den zwaren strijd, dien ge meegestreden hebt. Ge hebt met haar altijd naar dien vrede uitgezien, het heeft ii moeite gekost, zooals het haar kruis was, in den gang der dingen te berusten; meer nog dan zij zaagt ge de miskenning en de schuld en ge wildet die altijd weggenomen zien, omdat daardoor alleen alles ten goede keeren kon — en in haar sterven hebt ge den anderen weg aanschouwd, Gods weg, die tot een volkomen oplossing, tot den stillen vrede voerde, maar door de diepte heen van het graf. En, omdat ge zoo met uw gansche ziel hebt meegeleefd, is Lou's geschiedenis u w ervaring geworden, en de herinnering daaraan blijft, omdat de vrucht blijft.

Dàt is voor mijn gevoel het oaitroerende element in dit boek, en die kracht is uitsluitend gelegen in de talentvolle uitbeelding en zuivere ontleding, in het klare, eenvoudige getuigen.

Maar ook andere figuren hebben uw belangstelling geboeid. Al dadelijk in het begin Oma, in haar zachte liefde, de stille zuster Jo, die, zonder woorden, l^ou troosten kon als niemand anders, de toegewijde vriendin Greet, met wie Lou haar zonnedagen in Bergen doorleefde, zelfs A.art, Lou's man, dien ge altijd schuldig zaagt en dien ge tóch kondt vergeven, omdat ge zijn zwaar verdriet hebt gevoeld. Deze figuren zijn alle goed, omdat ze relief brengen in het zielebeeld van Lou, maar ook, omdat de teekening volgehouden is en consequent.

In dit opzicht vind ik mislukt de figuur van Lou's vader. Die is ongemotiveerd, omdat hij te veel op den voorgrond komt eenerzijds en aan den anderen kant, gecompliceerd als hij is, te weinig wordt ontleed. De Schrijfster constateert het zielegebeuren bij hem, verklaart het niet.

Een verdienste, die niet onopgemerkt mag blijven, is het fijne van sommige passages, zooals dat gelegen is in den stijl (ofschoon een te overdadig gebruik van epitheta wel eens vermoeit), maar vooral in de beschrijving. Zoo de teekening van Lou's worsteling over Oma's sterven, van haar verlangen naar Aarts komst opi den eersten verjaardag van haar huwelijk, van de schaduw der smart, die over den Kerstavond valt en de apotheose der berusting.

Maar ‘t allerbeste stuk is m.i. de analyse van Jo's toestand, als ze, op den avond der teleurstelling, alleen in het doode huis te Den Haag zit; die onrust over Lou, die twijfel aan de toekomst, die hulpeloosheid van het alles weten en toch niets kunnen, ten slotte de rust, die zich over al die bewogenheid legt als ze, laat in den nacht, voor het open raam van haar slaapkamer staat en opziet naar den sterrenhemel — zie, dat is een passage van ongemeene kracht, een proeve van literaire kunst, die, innerlijk en uiterlijk daarvan al de kenmerken draagt.

In de figuren van Lou en Joi trekt zich dan ook al de kracht samen van dit boek, ligt tegelijk de ontroeiing en de bekoring, de glans en de weemoed daarvan.

Zoo is deze roman; niet grootsch van schepping, zeker niet machtig van gegeven, maar schoon van eenvoud en zuiver van visie, en een christelijke roman, omdat hi| door de christelijke levensgedachte gedragen wordt en het christelijk levensbeginsel er uit spreekt.

1) Uitgare ran de Uitgeversmaatscliappij „Holland”, A’dam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen