De Beteekenis van Pestalozzi.

II.

Een dergelijk man was in zijn tijd een waardig representant, en tevens een gewild proleet. Hij gelooft, dat in ieder mensch d'e kiem ligt, hoe diep ook verscholen, die onder goede leiding, door opvoeding en onderwijs, van hem een rechtschapen mensch zal maken.

De natuur van den mensch is goed.

Maar ze is vertrapt, verwaarloosd opj zijn minst. De revolutie, deed haar eindelijk recht. Daarom dweept hij met haar.

Maar wat heeft Pestalozzi, dat hij eereburger van Frankrijk, grande van Spanje, drager der Wladimirorde wordt, en Fichte in hem ziet, den man, die als hervormer het werk van Luther zal voortzetten? Hoe koai hij door zijn bezielende prediking en warme voorspelling van volksvemieuwing de duizenden winnen?

Het is tweeërlei. Allereerst de grooite, diepe genegenheid van zijn hart, voor ieder die ellendig is. Daardoor heeft hij aan het vaderland het leven gewijd, en 'ging het eerst opi in éeoaiomische proefnemingen. Boer en landbouwkundige werd hij op. het steenachtig Birrfeld, niet om zich en de zijnen rijk en gelukkig te maken, maar om die arme boeren, voor Pestalozzi's gevoel verkommerend door gebrek en door onwetendheid, uit de gezonkenheid van 'hun toestand op te heffen.

Verlichting, meer en beter onderwijs alleen, zal dit kunnen bewerken. Dat noodige aan d'e nooddruftigen te verschaffen, voelt hij' als zijn levensroeping. Al wat er tegen samenspiande, en het was niet weinig, was niet in staat het geloof aan die roeping uit zijn hart te rukken. Er zonder kon hij niet leven.

Als .Stapfer hem dan ook vroeg, hoe hij, Pestalozzi, de nieuwe Helvetisehe republiek wensciht te dienen, klinkt het spontaan uit de ziel van den vijftigjarige: „Ik wil schoodmeester worden". De economische plannen treden van nu voortaan achter de paedagogische terug.

Hij begint ernstig over het werk der opvoeding na te denken. Met meer enrst dan Lbcke, Rousseau en Basedow, • zoekt hij voor de opvoeding een psychologischen grondslag en ©en ethisch doel. En daarin sluit hij - aan bij Rousseau. Niet alleen als econoom, ook als paedagoog wil hij tot de natuur terug, niet tot die der beesten, maar tot dte in vrijheid en zelfverloochening geadelde natuur.

Leven in en met haar, in eenvoud, zal den kinderen vaderzin, ook bij het volk en den vorst, dé vader van het volk, wekken. Daaruit. ontspringt het geloof, dat de menschen tot kinderen Gods en daardoor gelukkig maakt. Zijn gddsdienst is die van bet humanisme en dan verder zuiver© natuurgodsdienst. Eerst de kinderen maar latende opgroeien als heidenen, daarna ze vormend als Joden, zal men de beste Christenen van ze maken. Uit de liefde tot vader en moeder moet gro©i©n en bloeien de liefde tot God. Rechtdraads staat hij tegenover Calvijn's schoone opvatting van het semen religionis en het Verbond 'der Genad'e.

Wie de kinderen wil vormen, moet zijn methdde doen aansluiten bij de natuur, den aard en den ontwikkelingsgang vtan de kinderen.

Dat is de groote greep van Pestalozzi geweest en verklaart als tweede factor v©©l van zijn invloed. Comenius in de 17de eeuw richtte zijn method© objectief, naar den aard der leerstof. Frandke in de 18de zag vooral op het hemelsch doel, en dat bepaalde zijn leermanier ©n leerstof. Rousseau zag het kind enkel individueel. Pestalozzi zag' het kind ook sociaal. En nu is er veel op zijn methode aan te merken, maar al wat d© 19de en 20ste eeuw in dezen brachten, 'is toch weinig.meer geweest, dan een omwerking en verbetering van de uitwerking der groote gedachte, die Pestalozzi heeft gegeven. Geen wooTdenwijsheid wil hij aanbrengen, geen beroepsdressuur geven, maar door kennis der werkelijke dingen leiden tot waarheid en wijsheid. Bij inhViti© grijpt hij de idéev dat het onderwijs niet zinnelijk aanschouwelijk, maar intelleötueel aanschouwelijk moet zijn. Hij wil niet den leerling de schooltasch met kennis vullen, maar zijn krachten doen ontplooien, opdat hij niet enkel iets hebbe, maar iets worde en zij, en de eenheid' in de veelheid bewaard blijft.

En nu zijn de middelen: streepjes en lijnen en driehoeken, het houden van spreekoefeningen over een scheur in het behangsel, voor zoo'n hoog doel wel erg nietig. Ook laat het volle leven, de rijkdom der natuur, de geestelijke ontwikkeling zich • niet grijpen in het driehoekig net van getal, vorm en spraak. Zielkundig onjuist is de gedachte, dat het kind van de wieg af voorwerp van opzettelijk onderwijs moet 'zijn, en de geest streng synthetisch door den opvoeder-onderwijzer moet worden opgebouwd. Didactisch 'en paedagogisch fout is de bewering, dat men om botanica te leeren niet met de leerlingen de natuur in moet gaan, omdat deze d© leerstof niet in geleidelijke, synthetisch© volgorde aanbiedt, en dat daarom „biet kalf in de sehoiol" moet worden gebracht.

Illusje was het, dat hij, Pestaloizzi, een methode zou geven, waarbij het onderwijs aan de hand van het leerboek als mechanisch vanzelf z'O'U verloopen, als maar op tijd de krukken van de machine werden omgedraaid, iets wat d© eenvoudigste boerenvrouw zou kunnen. Kinderen* zijn geen dood© grondstof, die machinaal is te bewerken. En geen dood boek kan den levenden meester hjnden of vervangen.

Maar brokstukken van de methode waren toch maar goed. Het strc'ven om ook het mechanische tot de geestelijke vorming en alle onderwijs to-t de opvoeding te doen dienen is en blijft, ondlanks 'de mislukking vaak, allerbelangrijkst.

Pestalozzi zag verkeerd en overschatte de beteekenis van de vaardigheid' in het aanschouwen vajn meetkundige lijnen, figuren en lichamen voor het geheel der vorming.

Het uitputten van ©en leerstofeenheid, b.v. van al de mogelijke verbindingen van twe© lijnen, vooraleer men met ©en volgende figuur den driehoek kon beginnen was on-ja tegenkinderlijk. Maar de grondL gedachte, nl.. die van den genétischen leergang is goed. W, ant hij zo'cht methodes uit de menschelijke natuur , afgeleid, doch kende nog niet het verschil tusschen den volwassen mensch en het kind. Pestalozzi 'dacht over de opvoeding na. En voor wat hij gevonden heeft, de i'deé, dat het versterken van de innerlijke kracht beter is dan het aanbrengen van-geleerdheid, volstrekt niet nieuw opi zichzelf, heeft hij staatslieden en vorsten gewonnen. Dat zegt veel! Maar tevens heeft hij' de onderwijzers bij honderden er van doordrongen en er naar doen handelen. En dat zegt meer.

Op het terrein van Gods algemeene goedheid is hij een priester der barmhartigheid geweest, ter beschaming van zoovelen, die op' het gebied der bijzondere genade zoo. weinig toonden te verstaan, dat de zuivere en onbevlekte godsdienst vóór God en den Vader deze is: weezen en weduwen bezoeken in hun verdrukking, en zichzelf onbesmet bewaren van 'de wereld.

Voor het onderwijs en de opvoeding is hij geweest, de vader en moeder beide, die door zijn trouw aan het kind de duizenden tot nauwgezetten arbei'd in liefde tot het kind geprikkeld heeft.

STRIKWERDA.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen