Over het hoogste gezag - pagina 9

10 gedachte van eigen vinding; maar liefde voor, persoonlijke toewijding aan dien God komt in die voorstelling niet te pas. Is de menschelijke rede het hoogste gezag, dan is er ook geen hoogere wet dan de menschelijke Voor den mensch buigt men; niet voor God. Van geweten, anders dan in den zin van innige overtuiging, kan daarbij geen sprake zijn. Eerbied voor liet geweten, — een begrip door de geloovigen in de wereld gebracht — kan in de revolutionaire theorieën niets anders beteekenen, dan eerbied voor menschelijke overtuiging. Bedenkt men even­ wel, dat „onredelijk denken de ergste onzedelijkheid is", en dat wie anders denkt dan wij in ons oog gewoonlijk voor onredelijk doorgaat, dan zal men beseffen wat in die theorieën de waarborg voor vrijheid beduidt, die in onze gedachte aan het schoone beginsel verbonden is. „Denken", zoo spreekt dan ook openhartig een ander wijsgeer, voor wien de rede het hoogste gezag i s , „den­ ken moogt gij wat en zooals gij wilt" — dit zou trou­ wens moeilijk zijn te beletten! — „maar omtrent elke daad, elke praktische consequentie van uw denken, elke zonder onderscheid, behoud ik, Staat, mij voor te be­ slissen, of ik haar met het oog op mijn hoogste wet, zelf­ behoud, al dan niet vrij laten kan" (15). En Spinoza verklaart, „dat men dikwijls handelen moet in strijd met datgene, wat men goed acht; dat men zelfs zóó moet doen, wil men zich een rechtvaardig en vroom burger betoonen, omdat de vraag wat recht is, enkel afhangt van de beslissing der Overheid; j a , als men aan de Over­ heid gehoorzaamt, handelt men altijd redelijk, vermits immers de rede zelve ons er toe gebracht heeft het recht om naar eigen oordeel te leven op de Overheid over te dragen" (16). W a a r liefde voor God onmogelijk is, omdat zij zich nood­ wendig tot liefde voor eigen denkbeelden bepalen moet; waai­ de mensch geen hoogere wet erkent dan die welke hij zich zei­ ven gesteld heeft; waar onderwerping aan den wil der „groote meerderheid," aan den volkswil, vaak den volkswaan van

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen