Het calvinisme en de kunst - pagina 81

79 nussverachtenden, opferwiUigen schneidigen Manner gebildet wurden, die nun in Frankreich als Reformatorische Prediger auflraten, die in den Niederlanden das Volk begeisterten, die Spanischen Gewaltherrschaft im vieljahrigen unbeugsamen Helden-Kampfen zu brechen, die jenes mannhafte Puritanerthum griindeten, der die politischen Folgerungen aus den Evangeliën zog und den freien protestantischen Staat in England und Amerika aufbaute. Demuthig vor Gott, aber ruhend auf dem Rathschlusse seiner Erwahlung waren sie furchtlos und unabhangig vor den Menschen, ein sieggewisses und todtbereites Kriegsheer der Reformation gegcnüber den Jesuilen im Dienste Roms. Der harte und strenge Stil, in welchem Sie das ethische Ideal auspragte, entbehrt der heiteren Anmuth, a b e r er w a r n o t h w e n d i g u m d e r f r e i e n S c h ö n h e i t die S t a t t e zu b e r e i t e n . " Zie CARRIÈRE, D i e K u n s t in Z u s a m m e n h a n g m i t d e r G u l t u r e n t w . IV. p. 308. "**) Men verlieze hierbij niet uit het oog, dat verreweg de meeste aesthetici hierin principieel aan het Calvinisme gelijk geven. Als Zimmermann zegt: , D a s W e s e n des w a h r e n K u n s t w e r k e s ist n i c h t d u r c h die b l o s s e S c h ö n heit seiner Form, sondern mit diese zugleich erst durch den e t h i s c h e n W e r t h s e i n e s G e h a l t s e r s c h ö p f t ; " (Cf. G e s c h . d e s A e s t e tik. I. p. G6.) dan is hiermede een beginsel uitgesproken, dat op ons tegenwoordig tooneel slechts behoeft toegepast, om juist tot onze conclusie te leiden. Iets wat in Z i m m e r m a n n ' v o o r a l , die tot de Formalistische school behoort cnHerbarts grondgedachte volgt, beteekenis heeft, ook al laat hij er terstond op volgen, wat ook wij zeggen, dat de a e s t h e t i c u s als zoodanig alleen de schoonheid beoordeelt, en slechts als m e n s c h de redelijke waardij. Vergelijk ook G. GÜNTHER, G r u n d z ü g e d e r T r a g i s c h e n K u n s t , Lpz. u. Rerlin 1885. p. 509. „Wehe darum einer Kunst, die da ohne dasRewusstsein ihrer Gottesvcrwandschaft, ohne jene naive Gottinnigkeit schaffen will. Sie sagt sich los von ihrem eigensten Lrsprung und Wesen." En evenzoo PLANCK, „ G e s e t z u n d Z i e l d e r n e u e r e n K u n s t e n t w i c k e l u n g , Stuttg. 1870. p. 113: „Die Wahre Kunst muss nicht nur überhaupt ein Heiligthum des ganzen Volkslebens, sonderen auch um dieses sein zu können, ein unmittelbarer und natiirlicher Erguss seines religiösen (d. h. sittlichen) Gemeinbewusstseins sein." Schoon, hoewel te Hegeliaansch is ook wat Porlig zegt: „Die echte Kunst wird nie etwas Anderes wollen und können, als dem höchsten, d. h. dem religiös-sittlichen Gehalt zur Wiedergeburt und Auferstehung zu verhelfen in einer Form, durch welche er erst wahrhaft lebt und befruchtend die matten Herzen der Erdenpilger zu erfiillen imStande ist." PORTIG, D a s C h r i s t u s I d e a l in d e r T o n k u n s t , Heilbrunn, 1883. p. 73. Zie ook G. PORTIG, D a s W e l t g e r i c h t in d e r b i l d e n d e n K u n s t . Heilbrunn, 1885. p. 9; en H. ULRIGI, G o t t u n d d e r M e n c h , Lpz. Weigel. 1866. p. 725. ^') Dit feit wordt niet ontkend. Pagode, Moskee en Kathedraal beheerschen in elk dezer kunstverschijningen de ontwikkeling der grondgedachte. Wat echter ook dient opgemerkt is, dat het niet anders kon. Elk dezer geestesrichtingen was een p r i n c i p i e e l r e l i g i e u s e . Haar toon, stijl en karakter k o n dus niet anders dan uit heur metaphysische voorstelling geboren worden. Heur ideaal k o n op aesthetisch gebied niet prijsgegeven, en het streven m o e s t wel zijn, om alle lagere levensuiting naar dit ideaal op te heffen. Ware dan ook het Calvinisme niet in zoo absoluten zin voor de glorie van het Eeuwige Wezen opgekomen, en ware zijn ideaal ook maar iets anders of minder dan God zei f geweest, zoo zou ook het Calvinisme den drang gekend hebben om zijn ideaal zinlijk aanschouwelijk te maken, en ongetwijfeld ware er een Calvinistische kunstwereld geboren. Nu echter zijn ideaal, absoluut, tot de glorie van Godzelf opklom, nu kon er in het zinlijk schoon geen ladder van de aarde naar den hemel reiken, en wierd de

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen