Schuld en straf - pagina 29

23 Eveneens is verwarrend, zich determinist te noemen en daarnevens zich een stuk vrijheid of spontaneïteit te reserveeren. Zoo doet MiTTELSTADT. Eenerzijds noemt hij den mensch het „durch und durch unabhangige Glied einer unendlichen Kette vor uns uber diese Erde dahin gegangener Wesen." ns) Maar tevens zegt hij: „Die Macht und Kraft und Fahigkeit bei der Bildung unseres Innern, bei der Bildung unseres eigenen Charakters und der davon abhangigen Triebe mit zu wirken, den sittlichen Beweggründen eine starkere Energie, als den sinnlichen Anreizen zu verleihen, bleibt unter all dieser causalen Nothwendigkeit unberührt bestehen." ii6) Dit standpunt is een ander dan dat van V O N BÜLOW, die wel eene verantwoordelijkheid voor het karakter aanneemt, maar niet eene daarachter liggende macht om op het karakter te werken. Inderdaad klinkt dit ook vreemd voor wie zich onder de deterministen schaart. Waarschijnlijk toch weigert MITTELSTADT het gevoelen van GAROFALO te onderschrijven, dat men die krachten om het karakter te vormen, heeft te zoeken in de „qualités naturelles de l'organisme psychique." n ' ) En ik begrijp dan ook dat, zoowel van den eenen kant V O N L I S Z T H^)^ als van de andere zijde V O N BURI H^)^ bezwaar maakt om MITTELSTADT onder de deterministen te tellen. De vrijheid door hem gepostuleerd, gaat niet met het determinisme samen. Maar ook wordt door anderen van eene vrijheid gesproken, die door elk determinist aanvaard kan worden, en alzoo slechts schijnbaar de onvrijheid van het determinisme uitsluit. Reeds is V O N BÜLOW een voorbeeld daarvan. BINET noemt vrijheid eenvoudig „une activité conforme au caractère individuel." 120) VAN CALKER schrijft: „Der menschliche Wille ist f rei,... es heisst: Der Mensch entschliesst sich, der Mensch handelt in Gemassheit seiner Eigenart." 121) Dit nu bedoelt het determinisme niet te loochenen. V O N L I S Z T verklaart dan ook alles te beamen wat VAN CALKER over de vrijheid van wil schrijft 122). Hoezeer er velen zijn, die het determinisme verwerpen, zoo valt toch niet te loochenen dat het zeer verbreid is. Deterministisch is de anthropologische school. Eveneens de terza scuola. ALIMENA telt de verwerping der wilsvrijheid ónder

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen