Moderne letterkunde en Christelijke opvoeding.

X.

Opvoedkundige bezinning.

Na de vooraigaalnlde .artikelen is zeker de gevolgtrekking niet voorbarig, 'dat 'de verhouding van ons ctoistenvolk} tot 'de mo'deme letterkunde ons tot opvoedkupi'dig; naidenken verplicht.

Natuurlijk zullen er O'ok nu mensehen zijn, Üie, met de gestaalde beweringen en waarschuwingen voor 'oogen, aan geen opzettelijke daad van waakzaamh'Cid ën ' besturing biehoefte gevoelen.

Er zullen er ajn, die zo'O'Veel vertrouwen stelleto. in de christelijke 'degelijkh'eiid en geestelijke onaantastbaarheid van ons voUc, dat zij' ©en aanraking! met de moderne kunst niet ge'vaarlijk achten.

Heel ons leven is imm'ors een wandelen dO'O'i ©en met b'esm'etting ''dreigende wereld. Van alle kanten lonkt in deze, met verfijnde genotmiddelen gewapende, wereld - de verleiding. Een enkele zwerftocht do'or 'een hedenidaagsche cultuurs'tad, met haar onte bioskoop^eklames, verdachte uitstallingen, oerende vrouwen der half-wereld, zelfs het vluchtig ijkje op eien tento'onsitelling of in een museum

van modeimö kuinst, kan aanleiiding zijn tot verzoekrxig vootr jbet van. natuur wiepeldlievende Jiart van «ien chïistein.

Indien meOj zichzielf en zijne kindenen tegen al de gevarem van ideze alomtegeiawoordige, zwoele', b'eBch.avi!ng wilde vearzekeren, zou men „uit de we^ reld" moeiteiiï gaan.

Maar leeft er niet een God, die beloofd heeft, ons te bewaren opi al onze wegen?

Zeker, \iertrouwelnsgeruiste btoeder, die belofte hebt ge, loln ige kunt er noioit innerlijk genoeg mee welrkziaam zijin, maar ik meen, dat gij' ook geen vreemdeling zijt in het woord der vermaning', 'dat u verplichlt toL het aannemen van de 'geheel*, wapeini'usting Gods, opdat gij kunt wederslaan in 'den boozen dag, en, alles veïricht hebbelnde, gtaande blijvem.

Alles verriohtem, dat is uw taak.

Eerst de bezinning.

Ge moet u bezinjnen op het feit, dat de nieuwie kunst haar inltoic[h|t deed in uw omgrensde christelijke wereld, zo'uder dat gij met het beginsel vraagstuk dier kunst had afgereik'end.

Toen de mannen yan '80 hun : ^evolutionairen aanval begonnen, is er algemeen om hen geladhen, als waren zij' ijlende maniakke'U.

Nu ziet 'ge hoe hun zaaisel opgesohoten is, ook üi uw tuin.

Zeker, fijine, geurige, .bloemta, die ge dankbaar plukt, mlaar ook stinfcend lOnk'ruid, .giftig gewas.

En omdat m'en zich niet TDezonnen heeft op' deze kuMst, is' 'er - geen onderscheidend oordeel, da^waarschuwt.

Men acht sonils een boek ongevaarlijk, alleen omdat etr 'geen gore praatjes O'f grove vloeken in s'taaai.

Daarom wordt het brouwsel van 'Marie Corelli geslikt.

Of men aanvaardt alle, ook de, slechte, kunst van een scihrijVer, P'mdat men gehoord heeft, dat hij in andere bo'eken een ijveraar is voox het goede.

Daarom geschie'dt het, dat een meisj'e van vijftien jaai verdiept zit in Van E'eden's j, Die koele meïen des doods".

Ja, .velen vragen in het geheel niet naar den naam van den schrijver, Z'e zo'eken ee'U boek uit alleen op den titel. Op> de lijlsten, mij' door meisj-escatechisanten ingeüeverd, waren de meeste Jboe'fcen vei'meld zonder auteursnaam. Wat weet het volk van het karakter van schrijversperso'onlijkheden, als Coenen, Martin, Van Hulzen?

En is '& r eigenlijk wel bezinning; , in het algemeen, omtrent den invloed van 'een boek opi de ziel, Idie beteefcenis vani het boek voor de opvoeding?

Gij: verbiedt uw kind het zien van een film, die niet YO'or „-onrijpen" is bestemid, maar, zijt ge even zekeï in uw toezicht, dat uw kind door te „wijze* boeken vro'egrijpj , woidt gemaakt, of ia gevoelens, 'die moeten sluimeten, wordt ge'pïikkeld?

Een boel? ! b'steebent niet minder dan eien film. [En het beteebent zeker niet minder dan een gewaagd too'ueelstuk, of ©en luchtig dansje, dat gij uw kind veirbiiedt ta begeeren.

Gij waakt over uw kind jn zijn keuze van vrienden, maaï* boeken zijh. 'Ook vrienden, en slechte bo'eken zijb slechte vïiendeta..

Boe'ken zijk miaer dan'vrienden, ze zijn profeten, en opvoeders, en koningen der mienschlieid.

Laat u in [djit opzicht eens leieren de gro'Ole Carlyle in zijin „Helden iem Heldenvereering". Niemand heeft aJs hiji het hooglied! van. dien l: oem van het boek gezongen. ' .

De aanhaling, die ik geef is lang, en biji letterwijze menschen bekenid; , — wie deze taal eens gelezen heeft, bewaarde ziel als een wez^enlijke schat in de provisiekamer zijns geestes, — maar degen-en onderi mijne lezers, die weten, zullen het citaat dulden om degenen, die niet wetetn.

Carlyle zegt: {^) „Zeker is de scihrijfkunst hei wonderbiaarlijkste van alles wat een mensch jUeeft verzonnen. In boekien ligt dJe ziel van den vervlogen tijd, de sprekende, verneembatie stetol van het verleden, nadat het stoffelijk bestanddeel ten eenenmale verdwenen is 'gelijk een droom. Machtige vloten en legers, havens en arsenalen, uitgestrektei steden met hooge torens, met talrijke werktuigen toegerust, zij' zijn kostbaar, groot, maar wat worden zij? Het heerüjkie 'Griekenlan'd is .than's' verdwenen •O'p enkele brokstukken na, stO'mm'e, droevige bo'uv? vallen; maar Griefcenlan'd's B'oefeen! Daarin leeft Griiekenland nog steeds in letterlijken zin voor iederen denker; het kan opmieuw in het leven geroepe'n worden. Alles wat 'de mien'schlheid heeft gedaan, gedacht, , gew'onn'en, alles wat ziji is geweest^ het ligt als in tooveraohtigé bewaring in de bla'denl van een bioiek. Zij!, zijn het uitverkoren bezit der menschheid. i

Doen Boefeten thans geen wodderen ? Zij' overreden 'de menschen.. Zelfs: de jamm'erlijkste romans uit leesgezelschappien, die 'door dwaze meisjeis beduimeld en verslonden W'Orden in afgelegen ^'Orpen, helpen de huwelijken len huishoudingen dezer meisjes idaadwerkelij'k regelen.

Wat heeft de St. Pauls Kathedraal gebouwd? ^ Let otp het hart der zaak. Het was dat goddelij'k Hebreeuwsche Boek, deels het woord van den man Mozes, een vogelvriji verklaarde, die vóór vierduizend jaar zijn Midiaiaitisohe fcuididetf in de wildernissen van Sinaï hoedde. Het is een allervreemdste zaak, nocihtans is het de volle waarheid. Met de schrijfkunst, van welke 'de bo'ckdrukkunst een pnafscheidbiaar en betrekkelijk ondergeschikt gevolg is, begon het rijk der wonderen voor het menschdom, begon het verb and van het Verledene m'et het Tegenwoordige. Alle ding-en werden voor )ien mensch veranderd; alle soorten van b-elangrijk menschenwerk, het oniderwijis', de prediking, het bestuur, en al het O'Verige".

Carlyle gaat in zijne vereering van de macht vari het boek zóóver, dait hij' de hoogescholen, simdis de verschijning van 'het boek, in zeker opzicht overbodig acht.

„Als gij eenmaal de boekdrukkunst uitvindt, veranidert gij; den toestand van alle hoogescholen, of maakt ze oiverbbdig! D'e leeraar behoeft de menschen nu niet meer persoonlijk om zich heen te verzamelen, opdat hij voor hen kan uitspreken wat hij weet; drulc' hiet in een Boek, en alle leerlingen van heinde en verre, hebhien het voor een kleinigheid, ieder aan zijn eigen haard, om het daar met veel beter gevolg te leeren".

Carlyle erkent wel het belang van persoonlijke voordracht, van 'de levende stem, maar, zoo gaat hij' verder: „Indien wij' erover nadenken, dan is alles wat eene universiteit of hoogeschoo'l voor ons 'doen kan, pog maar steeds datgene, waarmede de lagere school begon ons — te leeren lez"en. Wij leeren lezenl in vierschillende talen, in verschil-' lende wetenschappen. Wij leeren het alfabet pn de letberteefcens van allerlei boieken. Maar dp plaats, waar wij kennis mo'eten opdoen, zelfs theoretische kennis, is in de Boeken zelve. Nadat alle mogelijke professoren voor ons 'gedaan hebben wat zij kunnen, hangt het er nog van af, wat we lezen. D'e war e hoogesG'ho'Ol van 'deze dagen i& fe'ejn verzameling boeken."

En dan dit hoogtepunt van dichterlijke geestdrift: „Worden wij| niet van alle kanten gedreven tot het btesluit, daS van alles wat de mensch hier beneden doet of voortbrengt, verre'Weg het gewichtigste, wonderbaarste - en waardigste, die dingen zijn, die wiji Boeken noemen? Deze nietige lappen papier met zwarten inkt erop, van het dagelijksch nieuwsblaid tot het 'gewijlde Boek der Hebreen, wat hebben ze niet gedaan, wat do'en ze niet voortdurend! Want werktelijk, , wat de uiterlijke vorm van het voorwerpl mo'ge zijn (stuklcen papier, zooals we zeiden, 'Cn ZiW.aTte inkt), is het niet inderdaad, en in den grond der zaak de hoogste daad van 's menschen vermogen, dat 'hij een hioek voortbrengt ? Is het niet zijin Gedlacihte, de waxe wo'ndermacht., waardoor de mensch alle dingen bewerkt? De stad L'onden, met al haar huiz«iia, paleizen, stoonmaar chines, kathedralen, en reusachtig, onmetelijk, verkeer, — wat 'is zij! anders dan een Gedachte, jdan millioenen Gedachten tot Eén saamgevoegd, — een reusachtige, onmetelijke Geest van een G e'd ach tei, belichaamd in baksteen, ijzer, rook, , gtof, , paleizen, parleimenten, huurrijtuigen, idokken, en al de rest. Geen steen werld gevormd, of ©en man moest over het maken van dien steen nad-enken. Het voorwerp', dat wei noemden „nie-üige lappen papier met zwarten inkt erop", is de zuiverste belichaming, die 'smenscihen Gedachte kan hebben. Geen wonder, da, t het in alle opzichten de werkdadigste en edelste is".

Deze uitspraak, idie een lofspraak is (welke wij, met zeker terstond gevoeld voorb'ehoud, aanvaariden), kan dienen als opwekking tot zelfbezinning ten O'pzichte yan fl^ moderne letterkunde.

Literatuur en Kunst in het Christelijk gezin.

Van een echt belangstellenden lezer ontving ik nog enkele gegevens, die ons ©en m'erkwaardigen. kijk gunu'en op de boekverzamelingen en huiskamerversieringen van christelijke mensAen.

Ook van Dr. Dijk uit den Haag kreeg ik, een tros lijstjes, waarop staan verm'eld de namen en titels van gelezen bo'oken, als uitslag van een door hem O'p de cate'chisatie ingesteld onderzoek.

Ik hoop hiervan in een volgend nomm'Or mededeeling te doien.

De bovengenoemde „belangstelletide lezer" hefeft uitsluitend in gereformeer-de gezinnen .onderzoek gedaan, en dit onderzo'ek uitgestrekt .ook tot de wandversiering. Hij schrijft het volgende:

„Mijn onderzoek strekt zich uit over 30 huisgezinnen, omvattende 121 belijdende leden. Bijna overal vond ik "Van Lennep', Oltmans, Da Costai, De Genestet, en zelfs.ook Victor Hugo (La'Nótre-Dame en Napoleon Ie Petit). In alle gevallen toch éen of twee van de hierb'Oven genoemden.

Wanneer ik 'de „Modernen" in' 3 rubrieken verdeel, dan noem ik Ie. ontspanningslectuur, 2e. ont wikkelings-en stichtelijke lectuur; Be. bladen pn tijdschriften.

Van een^ en ander vo-nd ik 't volgende: Ie. Ontspanningslectuur: Allco'ck, (meerdere werken). Barbusse, (Het vuur. De Hel). Blicher-Clausen (Sonja, de Viool). Callenbach, '(bijha de geh'eel© serie). Co'uperus, (Wereldvrede, Maj'esteit). Dumas, (La D'ame aux Camelits). Van Eeden, (Ellen, de passielooze lelie). Falkland, (Schetsen). Frenssen Gus'tav (Jörn Uhl, Hilligenlei). Gezelle, Guido (Gedichten). Guy de Maupassant, (allerlei rommel). Hall Gaine, (De witte proif'Set, De Eeuwige stad, De zondebok). Hulzen, Van (Getro'uwd). 'Kiol, Nellie Van (Sprookjes), löuyper, H. S. S., (Bri'even, In 't land van G. Gezelle). Ligthaxt, Jan (Zweden, Verzameldi© Opstellen). Marjori© Bowen (m'eerdere deelen). Multatuli, (Vorstenschool, Max Havelaar). Martin, Hans (Malle gevallen. Danseresje). Perk, (Gé'dichten). Postmus, (o.a. Bij tegenwind). Rosegger, Peter (Het eeuwige vuur). Scharten, (E-en huis vol m'enschen). Scharten Antink, (Sprotje). Sinkiewicz (Quo Vaidis ? ). Staal, Van der (Tot arbeid geroepien). Streuvels, (Lanjgs de weg; en. De Oogst, De Werkman). Verwtey, (Hedendaagsche dichters). Viebig Clara (Als het ijzer gesmeed wordt). Wallace, (Benhur, - Vorst van Indië). Wereldbibliotheek, (Allerlei werken, o.a Faust, Diante'sl hel, enz.). Wormser, (Kleine Luiden). Zelflceur, (2 deelen). Verder nog Corellie, 'We'meï, Heymsburg, Maltz, ahn, Barclay, Maeterlink, Timmermans.

2e. Ontwikkelings-en stichtelijke lectuur: Bavinck, (Offerande des lofs). Henri, Matthew (Bijbelverklaring). Knap, (Bijbelstudiën). Kuyper, Dr. A. (Voor een distel een 'mirt, Ons program. Om de oude Wiereldz, ee en 'enkele vlugschriften). Koffijberg, (De bekend© brochures). Muthesius, (Innere Kunst). Nietzsche', (Also sprach Zarathustra). Oppel, 'llen (Het wonderland der Pyramidien). Verder nog „Palestina en de Bijbel" en „het leven van Johannes Calvijn".

3e. Diagbladen en tijdschriften: Chr. Amsterdammer, De Courant, Haajgsch© Post, Handelsblad, Nieuws V. d. Dag, Standaard, Telegraaf, Vakbladen.

Eigen Haard, 'Op de Hoogte, Oude Paden, Panorama, Prins, De Reformatie, Spiegel, Stemmen des Tijd'S, Zomers Buiten.

Het zoo gevaarlijke boekje van Wormiser' „Kleine Luiden" heb! 'ik gelukkig maar ia één huisgezin aangetro'ffen; Nietzsche in vier huisgezinnen, Viebig bij twee, Martin bij zes, Multatuli bij vijf, Falkland bij negen, Barbusse bij drie en Van Hulzen bij twee.

Uit de uibeenloopende keuze, spreekt m.i. ^vel zeer duidelijk het gebrek aan voorlichting: .

Bovendien is .©en groot gedeelte van de lectuur niet te oontroleeren, O'm'dat veten abonnent zijn eener leesbibliotheek of de openbare leeszaal bezoeken. Ik vrees ten zeerste dathet genoegen, daar gezocht, niet altijd zoo heel onschuldig is.

Verder zijn er nog wel enkele terreinen, die het gezinsleven nauw raken, en waar voorlichting zeer gewenscht ZO'U zijn.

Ten eerste de wandversiering. Was er op dit gebied reeds vroieger ©en ©eredienst van het onschoon©, tegenW'OO'itlig dreigt het nog erger te worden. Vroeger vond mien, naast enkele familieportretten, ©enige portretten van voortrekkers op geestelijk terrein, als Kuyper, v. d. Berg, soms ook Calvijn, Luth-er e.a., bij enkelen Da Costa, Van Ronkel, hier en daar portrett'en van de koninklijke familie. Daarnaast platen als: Gethsemanè, de Rots der Eeuwen, de Stambooim der Vorstelijke familie, Luther voor den Rijksdag, Heit verbond der Edelen, De slag bij Waterloo, naar Pieneman; een en andeï in zeer slechte uitvoering en natuurlijk in glimm^eu'de zwarte lijstien. Was dit alles niet bepaald smaakvol, er was toch een drang naar het beteekenisvolle in te bespeuren.

Toen is 'de zucht naar iets anders gekom'en. ^„Weg m'et dien O'Uden rommel, we voelen daar tegenwoordig ni'ets meer voor." Wel is waar werd het hier •en daar beter, smaakvoller: Etsen van D'ake, naar Rembrandt, of d© Romantiekers als Mauve, Maris e.a.; soms ook een Nieuwenkamp .of Brandenburg, zelfs wel eens ©en Van Gogh, maar over 't algemeen werd 't minder. En weer treft in de eerste plaats het onbesliste, het wankele in de keuze. Zoo zag ik o.a. Engelsche platen (Made in Germany) als de „Two Sisters" (naakt), The morning (naakt). Love night (naakt), The dear. Afternoon enz. Vervolgens als wandversiering reclameplaten voor zeepen en parfumerieën, van Maubert en Ho'Ubigant. Bij sommigen wanden volgeprikt met prentbriefkaarten; hier en daar een .wandtekst op fluweel, met vogeltjes en vruchten „versierd"! Werkelijk, de trionaf van het smakelooaie".

De laatste mededeelingen en .O'pmerkingen over de kunst in het huisgezin, geven zéter ook oorzaak tot „opvoedkundige b'ezinning".

B. W.

1) Met het oog op de eenvoudige lezers veroorloof ik mij • enkele weglatingen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen