In de scbool der wijsbegeerte.

XVIII.

' Overzicht van de vóórgaande . artikelen.

— .Onze tijd staat in het teek'en van den „boor zen dag".

De crisis, waarin wij leven, is niet zoozeer van belang om de inziniklAg van de cultuur, maar om de verscherping der tegenstellingen op h'et gebied des geestes. — Art I.

— Meer dan eenig cultuurverschijnsel is de wijsbegeerte [spiegel van den tijd.

In onzen tijd vertoont de wijsbegeerte het beeld van versnippering en verwarring. Na den vergeef-S'chen, genialen, stormloop* op „de waarheid", probieert men andere wegen (wiefcenschappelijke kentheorie; jaanvaarding van wonder en mysterie; overgave aan „het leven") of bok trekt mèn den kring van het onderzoekveld der wijsbegeerte natrwier. — Art II.

Het komt niet te pafe, dat de christen de moderne wijsbegeerte hooghartig veroordeelt. — In het 'denkproces der mioderne m'Onschheid is niet alleen O'ntaarding, maar O'ok idealistisch streven. Het geestelijk peil daalt, m.aar de waarheidsdorst nam toe. — Art. III.

— , Tot de lichtzijden, die de christen in het oog Moet Vatten, behoort 'Oi.ai. het feit, dat fo-rmeel het miaterialisme 'on naakte rationalism'e een nederlaag heeft geleden. — 'De 'exaCte wetensch'ap'P'en spelen niet meer lals vroeger „de baas". — Er is toenadering tot 'de religie, Bpeoiaal tot het christendom, O'.a. hij Baader, Lotze, Fech'ner. — Art. IV: .

— Van Bomm.iige inodeme denkers kan men zelfs zeggen, dat zij niet ver zijn van het Koninkrijk Gods. — Enck'en b.v. zoekt het kriterinm voor het vinden van wijsheid in de zedelijke gesteldheid, en laanvaardt de bovennatuurlijke werkelijkheden. — In (het algem'oen willen de romlanüci 'het wereldgeheim benaderen in den we'g van gevoel, intuïtie en ivro'omheid. — Jlezus staat bij velen in het middelpunt der belanigstelling'. — 'Art. V.

— Meer betee'kenis nog dan de romantische school, heeft de wijsgeerige richting, die de kennis wil bouwen op den (grondslag van natuurweten; schappelijke zielkunde.

De a, lgemeene ontwaking op wijsgeerig gebied heeft O'ok in het. on wijsgeerig Nederland invloed geoefend. , De beweginig van '80 is er het bewijs van. — Professor Heymans werd de apO'Stel van 'het psychisch monisnie. - -Bo'lland de heraut en impresario van Hegel. — Art. VI.

— De christen trekt uit i.al deze belangrijke geestesversc'hijnselen .zijn conclusies. — Hij ziet den Geest Gods weer opnieuw werken in den geest der pnenschh'Cid, 'en mtet den modernen mensch! „twisten".

Hei {hedendaagsch christendom verkeert trO'Uwens zelf ook' in een crisis. — Er is een gisting • tusschen jo'Ugen en ouden, reformlatorischen en conservatieven. - —

Het Cialvinisme bevat in ziclh het beginsel van een wijsgeerige levensbeschouwing. Onze traagheid en 189 laldsheid in het verleden is dus niet te - verontschuldigen. — Art. VII.

'• — De oorzaak van het feit, dat wij, Calvinisten, geen eigen wijsbegeerte hebben opgeliouwd, maar bet ongeloof zijn gang hebben laten gaan, — ligt daarin, dat wij zelfvoldaan waren in de do'g'm'a^tiseering van de leer.

Thans is onder ons de wijsgeerige herleving be-_ gormen.

Dr , Kuyper gaf zijn Encyclopaedie.

Dr Bavincfc zijn Dog'naatie'k en „Wijsbegeerte der Openbaring".

Aan : de Vrije Universiteit verschenen tal van wijsgeerige dissertaties. — Art. VIII.

— Wij behooren ons dus allen te bezinnen op de (beteekenis en "'het nut der wijsb'egeerte. Het betrekkelijk en bijkomstig nut is de oefening 'van het denk'vermogen (hersens-sport) en de literaire vermaking.

Wat de noodzakelijkheid van wijsgeerig denken tot het vinde'U en bouW'en van een wereldbeschouwing betreft, staan wij .anders dan de „modernen". — Wat de wereld ten deze in mjsgeerigeia , weg zoekt op te sporen, !om: dat zij het niet heeft, - bezitten wij in 'Substantie reeds in onze religie^ — Art. IX.

— Dit verschil in w, aardeeriag van het nut der wijsbegeerte (komt duidelijk ^an het licht bij bestudeering van een man als Bolland. — Voor de Hegelianen is filosofiie rationalistische religie, en verlossing van natuurlij'ke noodzakelijkheid. — Het Hegelianism'e is om!gekeerd christendo'm, het begint en eindigt in den miensdh. — Art. X.

— Het onderzoek naar het 'Ontstaan van de wijsbegeerte brengt tot inzicht in haar beteekenis. — D'e wijsbegeerte is niet ontsprongen uit den schoot van Israël. Israël h'ad, niet alleen gemoedelij'ken, 'miaar ook verstandelijken, vrede in de alzijdig-schoone (op-enbaring der waarheid.

De Grieken, de eigenlijke scheppers en meesters der filosofie, hadden niets als een povere mythologie en mystiek, - r-Art. XI.

— De beantwoording van de vraag: Wat is wijsbc'geerte? — b'ehoo'rt tot de moeilij'kste werkzaam-'hC'den van iden geest. — ledere wijsgeerige richting heeft haar eigen O'pvatting over het begrip en de taak der wijsb'egeerte. — In het Hollandsche wo'ord [wijsbegeerte ligt een a.anwijzing voor het vormen van een goed begrip. — Art. XII.

— Griekenland is de 'eerste leerschool der wijsbegeerte. [Meer naar den vorm dan naar den inhoud. De Grieksche geschiedenis is een schitterend ontwikkelingsproces, iwaarin, aehtereenvolgens en in verband met elkander, ter' sprake komen: het wereld-, het kermis-, het vrijheids-, en bet verloBsingsprO'bleem.

D'C Grieksche wijsbegeerte begint dus met natuurbeschouwing, voortvloeiend uit verwondering (Phytagoras 'Cn de Eleaten). — ''Art. XIII.

— Na de eerste periode verdiept de wijsbe'geerte der Grieken zich tot zelfinkeer en zelfkennis. Socrates o'nderwerpt de voorwaarden en de mogelij'kheid van 'kennis aan kritiek, en verbindt de moraal jaan het verstandelijk begrijpen.

Plato nadert de christelijke wereldbescho'uwin'g! door bet schepp'On van een ideeënwereld, die het oer-model 'en ideaal der zienlijke wereld is. Aristoteles 'bouwt 'een wetenschappelijke wijsbe-

geerte, •Avaaria vooral de logioa beteekenis heeft voor de geschiedenis van Ih'et menschelijk' denken. — Art. XIV.

— In Piaulus' dagen heeft de eerste ontmoeting en botsing plaats tusschen de Gri^ksclie filosofie en het christendom.

De 'Gri'éfcsche wijsbegeerte was bezig prachtig uit te bloeien in de praktisch-wijsgeerige pogingen van Stoïcijnen en Epiküristen om tot verstandelijken vrede te komen.

Er ontstond een volheid der tijden. Het christendom kwaim' op het juiste, uur. Op den Areopagus kruist Paulus het zwaard des Geestes met de dragers van het zwaard der rede. — Art. XV.

In het teboekstellen van de leer des Evangelies hebben de apostelen gerekend met de Hellenistische wereld, waartegen hiet christendom' te strijden ihad.

Verwerpende de valsqbe wijsheid, die in de Grieksche wijsbegeerte aa.nwezig was, prediken zij een andere wijsheid voor volmaakter.

Het Hellenisme verdedigde zich op leven en dood, |en oefende vooral door ïiet Stoïcisme en Nieuw-Platonisme een gevaarlijke verleidingskracht uit. Maar het christendom handhaafde zijn absoluut karakter, en gebruikte het goede van het Grieksche denkmateriaal tot Ihiandhaving van de waarheid, in dogima-vorming, tegenover de rationaliseerende ketters: Arius, Nestoirius, Pelagius. — Art. XVI.

— Inniger nog werd het bevruchtend contact door de reusaoMige prestatie van Augdstinus, die het eerst jeen systeem van wereldbeschouwing schiep, rondom de twee elliptische middelpunten: rede en geloof.

DooTdat jhij echter niet het zuivere begrip van beiderlei taak en verhouding had, was het resultaat, dat in zijn jsysteem noch de wijsbegeerte norii: de theologie tot haar recht kWamen. — Art. XVIf. — Dit gemis aan zuiver begrip van de wijsbegeerte, en het gebrek aan inzicht in haar plaats en plicht, veroorzaakt in de middeleeuwen een wetenschappelijke malaise.

Aan natuurwetensclhappelijk onderzoek deed men niet, omdat men de Grieksdhe wetenschap op dit punt als klassiek len volledig beschouwde.

De Grieksche wijsbegeerte werd steeds meer /lienstbaax gemaakt aan scholastische-Theologiebouw.

De tijd naderde, da, t de filosofie zich van de uitbuiting en knechting, dooi de theologen, losmaakte, en een zelfstandigen, aanvankelijk vijandigen, ontwikkelingsweg insloeg. — Art. XVII.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen