LITERATUUR EN KUNST

Een tbeologiscbe Bekenntnis roman.

Om het zeel' uilgebreidie terrein, dat de iroman bestrijkt, eenigszins geordend te kunnen oiverzien, , verdeelt men de romanliteratuur in een aantal genres, naar inhoud of vormgeving. Een der moderne vormen, waarin de roman tot ons komt, is de „Bekenntnis-roman". Hieronder verstaat

men een soort literaire biecht, waardloolr de hoofdpersoon, meestal in den ik-vorm, een diepgaande analyse geeft van zijn eigen zieleleven, en alle gebeurtenissen die daarop inwerken.

Het is niet bevreemdend, dat een sciherpzinnig criticus als Roel Houwink juist dezen vorm kiest voor zijn roman. Het streng zakelijke, bijna intellectualistische karakter van dit genre, moet wel een zekere aantrekkingskracht bevatten voor den criticus, die dagelijks zich bezig houdt met het ontleden van literair werk.

De opzet van het boek is zeer eenvoudig. Een zakenman. Maas, voelt de verhouding tot zij'n vrouw Marianne koeler worden, zonder dat er ooit eenige onaangenaamheid is voorgevallen. In een griepperiode krijgt hij telkens een koortsdroom, waarin hij zich zeer gelukkig gevoelt met een di-oomfiguur, die de vage gestalte aanneemt van een vroegere typiste, een zeer onbelangrijk meisje, voor wie hij nooit iets heeft gevoeld. Op een avond, waarop hij alleen thuis is, onder het voorwendsel te moeten werken, komt de droomfiguur, Lucy, hem opzoeken, om naar werk te vragen.

Geschrokken door de plotselinge realiseering van zijn droom, ontvangt hij haar en geeft hij' haar geld. 's Avonds vindt zijn vrouw een verloren zakdoekje en maakt een scène. Hoewel heni geen verwijt kan treffen voor zijn houding tegenover het meisje gevoelt hij zich toch een man zonder karakter, daar hij om den droom niet Vrij tegenover zijn vrouw stond. Als zij eenige dagen later samen toevallig het meisje in een café ontmoeten, terwijl zij bij een mian zit, voelt Marianne intuïtief, dat dit het meisje is. 's Avonds verlaat zij' na een hevige scène het huis.

In zijn angstige eenzaamheid gaat Maas een vriend opzoeken om raad. De onbegrijpelijke opvliegendheid van dezen anders zeer verstandigen man, wekt bij Maas het vermoeden dat deze een verhouding heeft met zijn vrouw. Mede door zijn aangeboren achterdochtigheid, gaat hij' de woorden en daden van allen die hij verder ontmoet, ontleden en steeds vindt hij leugen en verdorvenheid van karakter. Meerdere malen ontvangt hij' nu Lucy, en ondanks de openlij'ke en verzwegen hoon der menschen, zet hij zijn verhouding met dit meisje voort, zelfs als hem 'duidelijk blijkt, dat zij een willig werktuig is van chanteurs. Achter haar uiterlijk verdorven leven, ziet hij het eerlijte hart en zwaar voelt hij zijn schuld, als na een avond, waarop hij zijn zinnelijk gevoel niet geheel heeft kunnen bedwingen, het meisje zich ver'drinkt. Vlak daarop ontvangt hij een nieuwen schok, do'or 'den dood van een ouderen vriend, die het leiven beheerscht zag door daemonische machten, maai' achter zijn ontkenning van het bestaan van God ©en vreeselij ken angst voor Hem verborg.

Tot in het diepst van zijn wezen geschokt, wil Maas een eind aan zijn leven maken. Maar dan ziet hij' eensklaps een openbaring van Christus en neemt zijn leven een wending. Hij bemerkt, dat zijn karakterloosheid een gevolg is van gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel, zoowel tegenover Lucy als tegenover Marianne. Nu hij' „bekeerd" is, schrijft hij weer zijn vrouw en zij ontmoeten elkaar. Zij had bij een psycho-analist redding gezocht, maar had hem doorzien. Zijh brutaal atheïsme verborg haat en vrees voor God en Marianne ervaart dat er oji den bodem van ieders ziel religiositeit schuilt. Ook zij verwacht van onderling vertrouwen alles, len het huwelij'k is gered.

Het behoeft niet te verbazen 'dat sommigen deze bekeeringsgeschiedenis zoO' oppervlakldg vinden, dat zij het boek als totaal onbeduidend verwerpen. Dat is wel de gemakkelijkste, maar tevens de opp'crvlakkigste criüek. Ik wil niet ontkennen, dat •het verhaal mij te verstandelijk in elkaar' gezet lijkt, te weinig „romantisch", doordat de fantasie te veel verdrongen is 'door het intellect. Do hoofdpersoon maakt den indruk van een psychon* paath, die met welgevallen in alle lagen van zijln zieleleven graaft en elke vondst O'nderzoeikt mei de nauwgezetheid van 'een archeoloog. De streng doorgevoerde zelf-analyse maakt dat er veel onopgelost blijft in 'de bijfiguren en alle leve'nsverho'Udingen diep pessimistisch belceken worden.

En toch is afwijzen van het boek hierom alleen, zeer onbillijk. In 'dit geconstrueerde verhaal heeft Houwink een levensvisie gegeven, onemdig dieper dan die der meest boeiende probleemromans. Het is maar niet een simpele driehoeksverhouding, die door een belccering weer opgelost wordt en tot een goed einde gebracht. De „man zonder iiarakter" staat niet slechts schuldig tegenover zijn vrouw, want volgens de huwelijks-p'robleemroman heeft hij nauwelijks schuld tegenover haar. W'cl komen er passages in voor, hoe ingetogen O'Ok beschreven, die het boek voor jongeren ongeschikt maken, maar hun strekking gaat dieper, dan bij' den doo'rsnee-roman. Maas, de mensdi, is, typie van allen. Hij doorziet het masker, dat ieder op zijn ziel legt en ontwaart dan een bodemloois bedrog. Niemand wil leven volgens de wetten van zijn diepste wezen, niemand aanvaardt de verantwoor- 'delijkheid, die hij heeft ten opzichte van zijn naaste, hem door God ingeprent, maar. verh'Srgt zich achter den leugen van maatschappelij'ke con­ venties, wetenschappelijke inzichten of philosophische beschouwingen. Slechts in de door ieder verachte, slechte Lucy, ziet hij' iets van dat hoogere, en daardoor blijft hij zich tot haar aangetrokken gevoelen en ontneemt haar do'O'd hem de laatste hoop. Totdat God eensklaps ingrij'pt in zijn leven en hem Zijn bedoeling duidelijk maakt. Dan ziet hij hot wezen van zijn karakterloosheid en kan hij' het leven opnieuw aanvaarden onder leiding van Gods Geest.

Niet om de schijnbaar gezoclite, plotselinge bekeering zelf, moet zich ons bezwaar tegen dit boek richten, want dat plotselinge is juist door den schrijver bedoeld. Zijn hoofdfiguur heeft allang ervaren, dat hij nooit op eigen kracht uit 'den doolhof kan geraken, waarin hij' met alle anderen ronddwaalt. Doch wanneer hij' op punt staat zich van het leven te berooven, ontmoet hij een wrak van een mensch, een liederlijken dronkaard. „Zijn fletse oogen dreven in het bloedig vocht der ontstoken leden. Maar uit diie verschrikkelijike oogen trof mij plotseling een bhk van zulk een bovenaardsche goedheid en liefde, dat ik als 'door een bliksemstraal getroffen werd. En zié^ het was mij of de hemel over zijn gansc'he breedto werd opengescheurd en of Christus uit de wolken Zijn hand naar mij uitstrekte".

Deze plotselinge Christus-ei-varing maakt hem tot een bekeerd man, hoewel hij! Jezus niet kent, Hem zelfs blijft verachten nog. Deze man, die niets van het Evangelie weet, die nooit van Jezus heeft •gehoord als Zaligmaker, is ineens christen. En na deze bekeering ziet hij' zijn fout en die van allen, die haar trachten te verbergen; het gebrek aan liefde en verantwoordelijkheid ten opzichte van den naaste.

Wat in dit boek gemist wordt, is het woord zonde. Schuld tegenover God. Vandaar dat de Christus der Schriften niet noodig is; niet het Woord, maar de bliksemslag den mensch tot bekeering leidt.

Houwink heeft in dit stellig Imap geschreven boek een soort theologischen roman gegeven. Het is 'een eerlijke teekening van een ondogmatische dogmatiek, maar dit dogma staat lijnrecht tegenover het Gereformeerde. Daaardoor kunnen we dit boek waardeeren als „Bekenntnis-roiman", doch niet aanvaarden noch om de uitwerking noch om de oplossing van het probleem.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen