GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

De scheuring van het Rijk

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De scheuring van het Rijk

11 minuten leestijd Arcering uitzetten

Amice,

Heb je al greld en tij(J genoeg gehad, om kennis te nemen van het jongste geschrift van Prof. Gerbrandy? Hoe het jou gaat, weet ik niet; maar wat mij betreft, ik heb altijd een warm plekje in mijn hart voor hem, al vermoed ik, dat hij van zijn kant het niet voor mg heeft; vermoedelijk Interesseert hij zich niet voor de acta van zijn synode-iu-oorlogstijd, en zal hij daardoor de vraag, of nu Ridderbos gebonden heeft aaii een private opinie, dan wel wij, nog nimmer serieus bekeken hebben. Een warm plekje voor hem heb Ik, vooral sedert de Londensche dagen. Schermerhorn woei over met een nieuwen wind, en was niet meer dan een onbekookt exponent van een vrildebras'senbeweging, genaamd P. v. d. A. Maar Gerbrandy was exponent van (niet de V.U.), doch van de goede beg-eerte die ia de concrete V.U. haar ultgesteldö hoop, en dus haar gekrenkte hart heeft. Gekrenkte harten hebben erg vaak hun eigen, bitterheid; daarvandaan komt het vaak, dat ze van elkaar zoo weinig notitie nemen, als ze over twee , , terreinen" verdeeld zijn: Gerbrandy op het politieke, wij op het kerkelijke. Gerbrandy heeft aan koningin en vaderland goede diensten bewezen; vandaar dan ook, dat het buitenland overneemt wat de uit Zwitserland gelelde wlldebrassenbeweging niet heeft vermocht: hem eens hartelijk eeren. Om de Londensche dagen.

Nu dan, bij de N.V. Ultg. Mij J. H. Kok te Kampen verscheen Prof. Gerbrandy's nieuwste boek. Het heet; De Scheurmg van het B^k. Ondertitel: et Drama van de Indonesische Crisis. Aantal bladzijden:290.

Of ik het boek heelemaal gelezen heb? Neen. Je moei dit onthouden. Want stel eens, dat iemand ontdekt, dat prof. Gerbrandy een paar dingen zegt, die bij een goea vrijgemaakt man rechtvaardige bedenking ontmoeten, en dat dus iemand Adolphus Venator, die hem dan toch maar aanbeval, deswege wil laten opsporen, om „excuus te maken", zooveel bijlagen, dan kun jij alvast zeggen: hij las niet alles en gaf maar een totaal-mdruk.

Toch breng ik het boek graag onder ]e aandacht. Want ik heb een paar platen gezien, en die brachten me tot nadenken. Soms denk ik, dat ik daarom, zoo graag mei je babbel, elke week, omdat ik met alle jonge menschep gemeen heb, dat De graag plaatjes kijk. Vooral in een nieuw binnengekomen boek. Ik geloof, dat psychologeii hier iets mompelen van „visueel", of iets dergelijks; maat dat Is mij te geleerd. Ik kijk graag plaatjes, en daarmee uit.

Nu dan, ik vond enkele heel fijne plaatjes In het boek van prof. Gerbrandy. Ik zal je eers.t vertellen, wat erop staat, en dan, waarom Ik ze zoo „mooi" vond.

Tegenover bl. 192 vind je een foto-reproductie: Soekamo, je weet wel, hoofd van een meer-dan-bevriendenimmers-ln-een-unle-met-ons-verbonden staat, Soekamo, samen met Hatta, op een receptie van het Keizerlijke leger tijdens him bezoek aan Japan. Je ziet hem zoo. Soekamo. Plus den heer Hatta. Samen op receptie bg het japansche leger. Ik denk ineens aan Anton Mussert. En aan den kogel, dien hij kreeg. Ik keer de bladzij om. Weer Soekamo. De geachte heer, thans hoofd van een zeer bevrlenden staat, in het midden. Als eeregasf in hei Japansche Parlement. Links naast hem, al weer, Mohammed Hatta. Daaronder nóg een plaatje: Soekamo, gedecoreerd door de Japanners. Driemaal Soekamo. En driemaal een herinnering aan het lijk van Anton Mussert. Soekamo glundert, Hatta glundert. En Mussen heeft óók geglunderd. Maar zijn lijk is nadien ergens onder den grond gestopt.

Bij de plaatjes krijgen we ook tekst. Enkele grepen daaruit:

Soekamo: een speech op den verjaardag van den japanschen keizer. Zoo hield Mussert speeches op den verjaardag van Adolf. Adolf Hitler. Voor het eerst gebruikte op dien verjaardag Soekamo zijn , , slogan": „de Engeïschen vermorzelen wij met den koevoet, en de Amerikanen drukken wij plat". Hij zei: „wij". Op den dag van de uitroeping van de republiek (hoe weinig is er soms noodlg, om het een of ander uit te roepen? ) dateert zijn uitroeppaperas, mèt meneer Hatta, „gematigd" man, frenum aureum Soekamo's, volgens gereformeerde zendmgsautoriteiteu uit Ned. O.-Iudië van destijds, Soekamo en Hatta dateeren het onafhankelijkheidspapieartje: Djakarta, hari 17, bulan 8, 2605; de typische Japansche tijdsbepaling. Ik denk aan Anton Mussert, en zijn betaalde propagandisten, die brochures heetten te 3chrij\'en — maar anderen hadden het dtog gekalkt, en zij moesten hun naam eraan geven terwUle van de te bedriegen massa — in de dultsche tijdrekening. Een kogel, oi „levenslang" voor den een, een diner voor den ander. Verder: op 9 Augustus 1945: Soekarno en Hatta door don Japanschen opperbevelhebber geïnstalleerd als voorzitter en vice-voorzitter van het comité ter voorbereiding van de onafhankelijkheid. Zeg maar: als president en vice-president van de toekomstige, republiek. Ik zie me nog zitten in mijn onderduikadres, toen het bericht kwam, dat Mussert was gepromoveerd tot leider. Pardon: tot Leider. Op 11 Augustus: Soekamo uit een plasdankje aan Zijne Majesteit den Keizer van Japan, destijds nog als god vereerd. Ik zie Mussert den Führer, Zijne Grootmoedigheid, bedanken. Soekamo, hater van alles wat westersch is (bl. 68). „Het is voor een buitenstaander", zegt prof. Gerbrandy, , , ook wel onbegrijpelijk, dat hij in 1945 moet vernemen, dat Soekamo een Quisling is, m 1946 moet hooren, dat met Soekamo als representant van het eigenlijke Indonesische nationalisme wordt onderhandeld, In 1947, dat de regeering van de republiek een stel profiteurs is, en In 1948, dat met hem te praten valt" (82). Op 16 Sept. 1945 verklaring van dr Van der Plas: „Ik zal niet onderhandelen met Soekamo, die fascistische en terroristische methoden heeft gebruikt". Een poosje later: Dr van der Plas van Den Haag uit gedesavoueerd. En op 15 October, poging van dr Van Mook om met Soekamo te onderhandelen.

Als Ik deze dmgen zie, en lees, herinner IK me, wai ons blad schreef In het nummer van 3 Augustus 1946. , , Men herinnert zich", zoo lezen we daar, , , mt het bekende boekje van ds v. d. Brink, aanbevolen door Bavinck c.s., de uitspraak, dat in , , Indonesië de zaak dergenen, die met den vijand collaboratie pleegden, anders stond, dat het daarmee anders gelegen was, dan in Nederland". We moesten in Soekamo een martelaar van het koloniale regime zien, en voor Sjahrir moesten we zelfs God danken.

Pijnlijk doet zulke propaganda vóór de revolutie aan, wanneer men bedenkt, dat in Nederland collaborateurs gestraft, Mussert en Blokzijl gefusilleerd worden; waar blijft zoo het récht? Dubbel pijnlijk doet ze aan, als men een oogenbllkje bij het gezelschap der „Indonesische" collaborateurs om het hoekje kijkt.

Zulk een kennismaking werd ons mogelijk gemaakt, toen één onzer Indische specialisten ons enkele nummers liet zien van het geïllustreerde tijdschrift , , Djawa Baroe" (Het nieuwe Java; vgl. het nazi-tijdschrift: Nieuw Nederland!). Het was een japansche uitgaaf, bestemd voor „Indonesië", speciaal Java. Het doel is: een zoo goed mogelijk werkende verbindingsschakel te zijn tusschen „Indonesië" en het japansche volk, en een forum te vormen, waarop de beide volkeren elkaar zouden kunnen ontmoeten. We kennen soortgelijke kranten en periodieken, van dultsche zijde onder ons volk verspreid in den bezettingstijd. Het eerste nummer verscheen prompt één jaar na den „verraderlijken overval van Pearl Harbour".

En in dat eerste numnjier prijken de portretten van de javaansche collaborateurs en revolutionaire verraders, onder wie Soekarno, Moh. Hatta, K. M. M. Mansoer, K. H. Dewantava, Soetardjo, Soekardjo, Oto Iskander Dlnata, Samsoedin, Amlr SjarUoedln, Sartono, Soemanang. Verscheiden van deze namen kent men uit den laatsten tijd. Hier heeft men hun naakte existentie.

Leerzaam is het verslag van een interview, dat Soekamo had met een Japanner. Men weet, dat Sjahrir, voor wien we volgens Bavinck c.s. God moeten danken, van dezen Soekamo woordvoerder en dienaar is. Hoor Soekamo: „zeer groot Is het gevoel van dankbaarheid, dat Ik heb jegens het Japansche leger, dat mijn volk heeft vrijgemaakt van de HoUandsche onderdrukldng. Duizenden woorden zijn niet voldoende, om dat gevoel van dank te vertolken. Deze goedgunstigheid hoop Ik met ondubbelzinnige daden en practijkeu te vergelden". Vervolgens geeft Soekamo bizonderheden uit zijn leven; een grootmoeder heeft hem veel over „rechtvaardigheid en waarheid" (!) verteld, en dan komt het: „ik heb altijd geloofd In de rechtvaardigheid en de waarheid, en ben daarom ook altijd overtuigd geweest, dat te eenlger tijd de Hollanders vergelding moesten ontvangen van den Heere. Stellig is met de Icomst van het Japansche leger in dit land de vergelding van God den Allerhoogste op de Hollanders gevallen". Grootmoeder had hem ook verteld, dat hij, als hij een bord gebroken had, de schuld met aan andere jongens of aan de baboe mocht geven, en dat hij geen vimder mocht grijpen, het zwakke geen kwaad mocht doen. Hoe zouden de concentratiekampen grootmoeder bevallen zijn?

Een in dit tijdschrift aangelegde kroniek vermeldde, dat 10 Dec. '42 de naam van Batavia Is veranderd in Djakarta; „Batavia" herinnerde aan de geschiedenis der hoUandsche onderdrukkmg onder gouverneur-generaal J. P. Coen. Voorts: dat op 5 Nov. '42 Soekarno, Hatta, Dewantava en Mansoer door de Japansche legerleiding In de gelegenheid gesteld zijn, aan de eenheid van het , , .Indonesische" volk bevorderlijk te zijn, want: ten tijde van het Nederlandsche bestuur werd die eenheid niet gewild; het doel der Nederlanders was slechts scheiden en verdeden, in overeenstenaming met de politiek der blanken: dlvidi et impera: verdeel en heersch! Op 8 Dec. '42 Is te Batavia — volgens diezelfde kroniek — een openluchtsamenkomst gehouden van 130.000 menschen om de bevrijding (!) te vieren: Japan had bevrijd van de nederlandsche tyrajime. Soekarno, optredende als , , vertegenwoordiger van het Indonesische volk", vertelde daar, gezworen te hebben, dat hij met alle macht zou strijden vóór de nieuwe orde.

In een ander nummer Is een oekase opgenomen, voorgelezen ter gelegenheid van den derden jaardag van Japans Intrede in den oorlog. Het slot luidt: „ik hoop, dat alle bewoners van Java hoe langer hoe meer zich geheel zullen geven aan het doel van den strijd voor Groot Oost Azië tot op den dag, waarop Amerika, Engeland en Nederland zich onvoorwaajrdeiijk zuUen overgeven, zóó, dat we, in geen honderd jaar nog wapens behoeven te gebruiken".

Kortom: het is een verradersblad In optima forma. Bij 't portret van den Soesoehoenan Pakoe Boewono XI wordt aangeteekend, dat hij aan Japan den eed van trouw gezworen heeft".

Waarom Ik aan déze plaatjes met tekst zooveel aandacht geef? Wel, Ik herinner me uit de dagen van vóór den oorlog, dat iemand gestraft is, die over Adolf Hitler zich uitliet m beleedigenden zm. Je mocht het hoofd van een bevrlenden staat niet beleedlgen.

Nu Is Soekamo hoofd van een staat, die met ons, hoe dan ook, ia. een unie verbonden is. Hoofd dus van een wel zeer „bevrlenden" staat. Prof. Gerbrandy kent de wet beter dan wij allemaal. Hij heeft alleen maar feiten laten spreken. En enkele foto's laten afdrukken. Feiten en foto's uit Soekarno's „glorieus" (!) verleden kunnen kwalijk als beleedlgend worden opgevat.

Ook wij laten alleen maar feiten spreken.

Ook wij laten alleen maar feiten spreken. Maar, hoe ook verder gedacht moge worden over de draagwijdte van publieke reproductie van publieke détails uit iemands publieke leven, uit de dagen nog wel, die hijzelf zijn gloriedagen noemt, we zien maar weer uit dit alles, dat we, ook met de wetgeving inzake hoofden van bevriende staten achter te feiten staan. Een „bevriende staat", dat was vroeger een staat, die nog prijs stelde op reglementeerbare omgangsvormen. Langzamerhand komen we dit tijdperk te boven. Of, liever: we raken er uit. Staten worden meer en meer machtsinstituten voor een ideologie, die revolutionair is, meer dan eens. Het federalisme In Europa, en de Unie met het •Soekamistlsehe totum, ze zijn een levend bewijs, dat we voor art. 36 der confessie nergens meer een open oor behoeven te wachten, met of zonder de coupre-1905, dat doet er niet toe. De rechtsstaat wordt steeds meer een fictie, ook in Nederland, met zijn gelijkschakeUngstendenz, en zijn totalitair streven. En zijn socialistische politiek. Aanbevolen door ettelijke zwartrokken van den Zondagmorgen, die dan oreeren over „de Kerk". De staat wordt meer en meer een daemonische macht, naarmate hij van het recht zich minder en minder aantrekt en opportunistisch Is.

En tn dit alles teekent zich af de figuur van dien wereldeenheidsstaat, die, onder antichristelijke leiding, jouw familie, zoo met nog jou zelf, zal staan naar het leven.

Registreer de feiten, combineer ze maar rustig overeenkomstig je belijdenis, wacht maar af, wat „ze" ervan zeggen zullen, denk maar met, dat Soekamo je antwoorden zal op je vraag, of die dagen van de receptie bij de Japanneezen nu de periode van zijn schande daji wel van zijn glorie zijn, en bedenk, dat men in de beste kringen zegt: politiek is de kunst van het bereikbare.

Weet alleen maar, dat daarmee meteen het rechtsgetuigenis wordt afgeschreven bij de niet constructieve buitenkerkelijke waardeloosheden, en dat het er in de wereld van heden veel toe doet, of iemand „slaagt" (Soekamo, d.w.z. , , slaagt" in den zin waarin hij dat woord zelf bedoelt), dan wel niet slaagt. In het ééne geval: hoofd van een bevrlenden staat, in het andere: gefusilleerd man.

Maar toch gelóóven wij aan den rechtsprekendeu God, en aan vaste normen. Zie toe, hoe jezelf er tegenover gaat staan, als de dwaas der laatste dagen, als Narr in Chrlsto.

Hartelijk gegroet, t.t.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 14 juli 1951

De Reformatie | 4 Pagina's

De scheuring van het Rijk

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 14 juli 1951

De Reformatie | 4 Pagina's