Synode-Indrukken.

XIU. -

- ^^ms^M'hi'^& ^'^t^^'^'^^g \^a-n Dir Geelkerfctsïi?

Df": Gé'èlkeïkéh-had het tafellaken tüssché%^' Synode en zichzelf doorgesneden. , •, ..-.!; :

Aan de schorsing had hij zich.niet ondérworpp

Op Zondag 14 Maart w; as hij toch ..opgetredeii

Door bladen van allerlei richting .vs^^ij-jiet, ; !"" gekonstate'crd. '•^"^''S^-f"'1

Een had zelfs een foto opgenomen van den dienst in de Parkkerk, met Dr G. pp 'den kansel.

Een drietal ouderlingen had zich vergewist, dat de dienst was gehouden en had na het uitspreken van den aanvangszegen de kerk verlaten. Van Jiun bevinden maakten zij melding aan de Synode.

De zes ouderlingen van Amsterdam-Zuid, die zich aan de beslissingen der Synode ten volle konformeerden, hadden een protest ingezonden tegen het besluit van den kerkeraad, waarbij deze de schorsing van Dr G. niet aanvaardde.

De noodige bescheiden waren alzoo ter Synodale, tafel. ;

En waar de Synode met verschillende mogelijt heden gerekend had en daaromtrent reeds besluiten \ waren gevallen, stond het vast, dat Dr G. thans zou worden afgezet. .' .

Hoezeer het door allen betreurd werd, dat. de i zaak de ergste wending had genomen, welke vóór-? zien kon worden, behoeft hier wel niet meer vermeld. , '«^i^i^" ; , ^fl

Ook al zijt ge er geheel'Spf^'vèorbereid, dat-*Pl een slag zal treffen, grijpt het u toch nog meei'j aan, dan gedacht, wanneer de slag is toegebracht, - j

Het was wel de zwaarste gang, welke wij naar Assen hebben gemaakt.

Een zitting om nooit te vergeten.

Ds Fetnhout was afwezig..ii.: D6b inspanning-> S

vorige Synode-weken was voor hem te groot ge--vveest.

. De Assenaar, Ds Laman, die deri voorzitter had te vervangen, voelde zich sinds eenigen tijd reeds onwel en ijioest zich thans mede verontschuldigen.

ZoO' werd dan voor die zitting Dr D'rjk tot waarnemend assessor benoemd.

. Zij, die • zoo^ luchthartig kunnen redeneeren over de Synode van Assen, zij, die smalend spreken van „strenge heeren", hadden zelf maar eens alles moeten doorleven, wat .-de Synodeleden, hebben doorleefd. ' - M^ i^M-

Onze Synodeleden hébhen wekenlatig fen" niet het minst den laatsteir dag geleden.

Den sterkeren kon men dat uitwendig niet zoo aanzien.

Den minder sterken van konstitutie wel.

Het is daarom diep krenkend, wanneer men hen van hardheid en stugheid beschuldigt,

Maar 'God gaf hun de genade der getrouwheid n beslistheid.

Het besef kwam telkens weer tot uiting: het is niet onzc', niaar Gods zaak.

En hoewel men ei-van doordrongerr was, dat men aan het begin van groote moeilijkheden stond, hoewel men de gevolgen voor het kerkelijk leven niet JMi overzien, zoo spiak luide-de overtuiging: wij mogen niet anders.

Hierin was men één van hart en één van zin; beter een gesmaldeelde kerk, doch die bij de zuiverheid der belijdenis blijft, dan één, waarin de onzuiverheid wordt toegelaten, ten einde van personen niet te moeten scheiden.

Dit werd gevoeld en ook uitgesproken: d e w a a r-heid gaat boven per son era.

Sterk stond de Synode in het bewustzijn: liever moeten onze kerken zich, hoe pijnlijk het ook zij, een aderlating getroosten, dan dat zij aan schadelijke bestanddeelen de gelegenheid mogen ^bieden zich verder te ontwikkelen. -

Daarom vergissen velen, die thans tegerr de Asserbesluiten in verzet komen, zich ten eenenmale in de mentaliteit der Synode. i^^^l ;

De Synode liet zich niet leiden door mdrlieven, welke zich opdroaigen uit de konstellatie van het oogenblik, maar waarvan men verwachten mag, dat zij spoedig voor andere zullen plaats maken.

Men meene niet, dat de Synode de geVoIgen van haar daad niet heeft overrekend en van verschillende akties in het land wel schrikken zal.

Ofschoon stellig het sentiment op de Synode niet ontbrak, het sentiment van de vrees gold er niet.

'De Synode heeft gehandeld in het gelool.

'En het ware geloof drijft de vrees buiterr.

Geeia aarzeling kende zij' dan ook' om Dr Geelkerken uit zijn ambt te ontzetten.

Ook dit geschiedde met eenparigheid.

Wel had Prof. Greijdanus bezwaar tegen een ziirsnede in het hesluit.

Maar-dit veranderde zijii praeadvies niet.

Ook volgens hem moest de konsekwentie 'der afzetting getrokken.

Voor welke zinsnede hij dan voorbehoud maakte ?

'Wij zullen die spatiëeren in het besluit, dat wij hier laten volgen:

De Generale Synode, terugkomende op naar besluit van 12 Maart j.I. om Dr .T. G. Geelkerken voor den tijd van drie maanden te schorsen in zijn dienst wegenszijn weigering om deverklarhiigdoorde Synodei van hem gevraagd te onder-teekenen en wegens zijn voortdurend verzet tegen kerke'lijke vergad erinjgen, wier gezag hij niet erkennen wilde, omdat Dr Geelkerken zich aan deze schorsing niet heeft onderworpen, daarmede getoond heeft in zijn afdwaling te volharden, aan de wettige besluiten der Generale Synode zich niet te willen onderwerpen en tot openbare scheurmaking is overgegaan, besluit thans volgens art-80 K. O. hem uit zijn ambt als Dienaar des Woords bij de Geref. Kerken af te zetten.

Natuurlijk bedoelde Prof. Greijdanus daarmede niet het verzet van Dr Geelkerken tegen 'kerkelijke vergaderingen te ontkennen.

Maar hij wilde dat niet genoemd zien als schorsingsgrond nevens de weigering van Dr G. om de verklaring der Synode te onderteekenen.

Misschien zegt men: dan had hij zijn bezwaar Wbet schorsings besluit moeten kenbaar maken en niet nu, waar het over de afzetting ging.

Ter toelichting diene, dat hij de vergadering. Waarin het schorsingsbesluit werd genomen, niet had kunnen bijwonen, omdat onverwachts zijn hulp voor den dienst des Woords was ingeroepen een hij deswege niet tot Zaterdag kon blijven.

Wij vertellen dit maar wat omstandig, omdat aien achter de houding van Prof. Greijdanus heel Wat heeft gezocht.

Het is wel jammer, maar de achterdocht is bij hen, die zich met de besluiten van Assen niet Vereenigen kunnen, groO't en vertroebelt het oordeel.

Kon ten deze de achterdocht uit de wereld geholpen, er ware veel gewo> imen.

Vandaar, dat wij ons moeite geven, - om zelfs < > ? zulke kleinigheden te attendeeren.

De kracht van Prof. Greijdanus' bezwaar kan Wellicht wel het best daaruit worden gekend, dat i-h'j bij de eigenlijke afzettings formule geen voor-; : hehoud maakte.

f; . Toch werd pok daarin van het verzet tegen het wettige gezag der kerken in haar meerdere vergaderingen gewag gemaakt, maar dan in eenigszins anderen vorm, blijkens de woorden, welke wij wederom spatiëeren. _., pk: js, .ytii: i^-

„De Generale Synode van •'de Geref. Kerken in Nederland, vergaderd te Assen, 17 Maart 1926, constateerende dat Gij, niettegenstaande de Generale Synode bij haar besluit van 12 Maart j.I. volgens art. 80 K. O. voor den tijd van drie maanden U geschorst had in LFwe ambtelijke bediening, U aan dit besluit niet hebt onderworpen, ' maar op Zondag, 14 Maart j-1. in. de Bediening des Woords zijt voorgegaan in' de Geref. Kerk van Amsterdam-Zuid;

overwegende, dat Gij daarmede openlijk getoond hebt van de gelegenheid door de Generale Synode ü gegeven om U te beradeir, tot verootmoediging te komen en Uwe afdwaling te belijden, geen gébrnilc t|e willen maken, maar integendeel, trots de ernstige vennaning der Generale Synode, in UAVB afdwaling te volharden;

van oordeel, dat Gij bovendien door U niet te onderwerpen aan het schorsirrgsbesluit der Generale Synode tof-het uiterste z ij t, voortgegaan in Uw verzet tegen bet wettig gezag, dat naar Gods W oord, d o B e 1 ij d e n i s © n d e K e ke no r de aan de Kerken in h a a r m e e r de r e vergaderingen is geschonken, zoodat dit tot openbare scheurmaking in Uwe Kerk heeft geleid;

ziet zich tot haar diep leedwezen genoodzaakt, terugkomende op haar besluit van 12 Maart j.I., reeds thans, volgens art-80 K.O. wegens uw afwijking van de leer onzer Kerken, Uw hardnekkig verzet tegen alle Kerkelijke vemianingen en Uwe daad van openbare scbeurmaking in de Kerk des Heeren, U té ontzetten uit Uw ambt van Dienaar des Woords bïj de Geref. Kerken in Nederland".

Dit stuk verdient om ^n waardigen, hoog ernstigen toon uit de veelheid der Synode-verslagen te worden uitgelicht en in de herinnering bewaard.

Op één vraag willen we-hier nog antwoiorden.

Waarom — zoo heelt men geopperd — wordt in deze afzettingsformule naar art. 80 K. O. verwezen? Moét dit niet zijn art. 79, waarin juist over de afzetting gehandeld wordt?

Wanneer men art. 80 aiandachtig leest, wo'rdt de bedoeling der Synode aanstonds duidelijk.

De Synode > ehoefde niet uit de K. O.' te 'bewijzen, dat zij het recht bezat om „DJr.G. af t& zetten. Mf^W^-r

Maar zij behoo-rde uitdrukkelijk tè'noeméit de zonden, waarom Dï IG. met „afstelling van den dienst gestraft" moest wo-rden.

In art. 80 nu worden die zonden opgesomd.

Voorop gaaii daaibij: „vaJsche leer of ketterij, openbare scheurmaking".

Die zonden achtte de Synode in diit, \g||^gJiiaanwezig. " •.; *«^^ö

Vandaar haar nadere omschrijving „wegens uw afwijking van de leer onzer fceTken, uw hardnekkig verzet tegen alle kerkelijke vermaningen en uwe d, aad van openbare scheurmaking in, de kerk des Heeren . iS^flSsj-iiMMf^y

Men ziet; 'dat de'Synode de bewoiordingen van de Kerkenorde nog eenigermate heeft verzacht.

In plaats van „van valsche leer of ketterij", sprak zij van „afwijking van de leer onzer kerken".

In den grond der zaak beteefcenen beidie zegswijzen natuurlijk hetzelfde.

Blijkbaar zocht de Synode ook hier naar een milderen vorm.

De tweede zonde, door de Kerkenorde vermeld „openbare scheurmaking", duidde de Synode met denzelfdeii naam aan.

DaarvooT was moeilijk een anderen term te vinden, die hetzelfde iritdriikte.

In de pers werd de kwalifikatre „scheurmaking" en „schismatiek" als hatelijk gebrandmerkt.

Ten onrechte.

De Synode bleef aan al wat hatelijk was gespeend.

Zij bediende zich slechts van do officrëele taal der keric. ^ > : ^^-: ,

£n tot de afzetting ging zij niet dan met de bede, dat Dr G-. zich eens zou bekeeren van da dwaling zijns wegs en 'tot waarachtige schuldbelijdenis komen over de scheuring, welke hij' heeft aangericht.

Evenals de Koning der kerk behoort ook de kerk over eiken boetvaardige met ontferming bewogen te zijn.

Zeer zeker zouden bij eventueelen wederkeer; onze kerken hierin niet in gebrefe© blijven, maar zich hartelijk Verheugen.

Afzetting van Ouderlingen en Diakenen.

Ook de mogelijkheid, dat de meerderheid in den Kerkeraad van Amsterdam-Zuid het schorsingsbesluit der Synode niet zou eerbiedigen en DT Geelken toch zou toestaan voor de gemeente op te treden, was natuurlijk onder de oogen gezien. •

De ervaring had reeds geleerd, dat die meerderheid, in stee van ten goede op D'T G'. in te werken en te trachten een breuk te vooirkomen, den predikant van het begin der procedure, , aan, 'stijfdet in zijn verzet. ; ^^^^^B^-'

Indien Dr G. een kerkeraad had gélifl/dv 'die 'den plicht der waarheid van Gods Woord tegenover hem had verstaan, het zou waarschijnlijk nooit zoover met hem gekomen zijn.

Uit verschillende missiven, door den kerkeraad naar de Synode gezonden, uit de samensprekingen tussGhen zijn deputaten en de Synodale Commissies, uit de ontvangst van de Deputaten der Synode opi de kerkeraadsvergadering, was dé gezindheid van den kerkeraad genoegzaam duidelijk. Welke houding hij tegenover zijn geschorsten predikant zou aannemen, behoefde niet uitgerekend. Voor illusie-vorming was er geen ruimte. Weigerde Dr G. zich aan het schorsingsbesluit te onderwerpen, dan zou hij het overgroote deel van zijn kerkeraad achter zich vinden.

Met het oog daarop had de Synode zich van te voi en reeds beraden, hoe in dat geval moest gehandeld.

De verschillende kerkrechtelijke mogelijkheden waren ampel besproken.

En wanneer dan ook, nadat de Synode voor het fait accompli stond, alles zoo spoedig werd afgewerkt, lag dat niet hieraan, dat er iets werd doorgedreven en dat de zaken werden „afgejakkerd", maar dat de voorbereiding zoo degelijk was geweest.

De Synode had den tijd', waarin Dt G. met zijn - antwoord talmde, benut om zich de verschillende wendingen, welke het geVal kon nemen, konkreet voor te stellen en rijp te overwegen, welke maatregelen daarbij pasten.

Daarom moet de beschuldiging, als zou de haast, vi^aarmee de Synode dien dag te werk ging, van liefdeloosheid getuigen, gelijk een spreker opi een Comité-van-actie-vergadering' beweerde, met kracht worden afgewezen.

Er was geen haast.

Alles lag zoo^ goed als klaar.

De Synode had he-t den .profijtelijksten en in de gegeven omstandigheden den kerkrechtelijk aangewezen weg geacht dadelijk tof afzetting van de kerkeraadsleden, die Dr G'. in zijn verzet hadden gesteund, over te gaan en die 'afzetting zelf ter hand te nemen.

Op welke gronden zij dit oordeel vormde en waarom dit besluit kerkreclrtelijk gewettigd vva.s, hopen w-ift'op een andere plaats 'nog wel nader uiteen te zeften.

Men heeft de Synode voor de voeten gewo-rpen, dat zij die kerkeraadsleden onverhoord heeft veroordeeld.

Zelfs heeft men er dén Catechismus aa, n te pas laten komen, waar deze het onverhoord oordeelen of helpen veroordeelen verbiedt.

Dat schijnt nog al bezwarend! Jftj^ff

Maar de waardeloosheid Van d'at argument kan licht worden ingezien.

• Het onverhoord oordeelen of helpen veroordeelen van den Catechismus slaat opi heel iets anders.

Hoe dikwijls gaat men in het dagelijksch leven niet op geruchten af, hoe vaak' luistert men niet naar de lasterende tong! En zonder d'at men naar de waarheid van die geruchten grondig onderzoek' heeft gedaan, zonder dat men den persoon in kwestie er over aangesproken heeft, staat men met zijn veroordeeling gereed. Dat wraakt de Catechismus.

Maar wanrreer iemand met eigen oogen zijn gehuur kwaad ziet bedrijven en hij: keurt dat'streng af, dan zou het toch absurd zijn, indien 'de schuldige hem den Catechismus Voorhield en zei: gij' moogt mij niet veroordeelen voor dat gij' mij eerst hebt gehoord.

En nu was het toch waarlijk maar geen los gerucht, dat de kerkeraad van Amsterdam-Zuid zich aan het schorsingsbesluit niet wilde storen.

Het was een eklatalrt feit.

Op meer dan één wijze gekonstateerd.

De personen zelf nu nog eens oVer het feit te verboeren, zou monnikenwerk zijn geweest. Het had geen zin.

En naar hun motieven nog eens onderzoek te doen, lag niet op den weg der Synode. Die had alleen te rekenen met het feit.

Trouwens, die motieven konden voor de Synode geen" geheim zijn. Uit en daarna waren de afgevaardigden van Amsterdam-Zuid door de Synode aangehoord. Hun geestesgesteldheid lag open als een boek.

Eerr toestand, als er in Amsterdam-Zuid was geschapen, nog langer te bestendigen, zon integendeel zeer liefdeloos zijn geweest.

Liefdeloos tegenover de ontrouwe kerkeraadsr leden in Amsterdam-Zuid zelf. Want wie tegenover het kwaad niet tijdig met de tucht ingrijpt, geeft, naar de leer der Schrift, meer blijk Van haat dan van liefde.

Liefdeloos tegenover de trouwe 'kerkeraadsleden en het trouwe deel der gemeente in Amsterdam-Zuid. Want zij konden niet zitten onder het gehoor van een gesehorsten predikant en moesten dus naar naburige kerken gaan of, zoO' dit te ver was, thuisblijven.

Liefdeloos tegenover de kerken in het algemeen. Want indien de Synode d'e zaak' langer had gerekt, zouden niet alleen vele gemeenten van den arbeid varr hun predikant nog langer verstoken zrj'n gebleven, maar het zou ook naar buiten den schijn hebben gewekt, alsof het haar met haar besluiten geen heilige ernst was.

Na een Synode-, waarop zulk een taai geduld is geoefend, waar de lanktnoedigheidl financieel© bezwaren niet achtte, waar zooveel gevoeligheden in het geloof werden teruggedrongen, waar teleur-

stelling op teleurstelling van deix kant van Dr G. en de zijnen gemoedigd weiden gedragen, nog te moeten liooren: zij is vooral in de laatste dagen liefdeloos geweest, zou teveel zijn voor hen, die de-Synode hebben bijgewoond, indien zij te Assen de les der lijdzaamheid niet zevenmaal hadden geleerd.

Verdere maatregelen.

Maar zóó kon de Synode nog niet huis toe gaan.

Allereerst drukte haar de zorg voor de deerlijk gehavende kerk van Amsterdam-Zuid.

Zij machtigde deh kerkeraad van Amsterdam „om met behulp van de getronw gebleven ouderlingen en diakenen en het beste deel der gemeente teai spoedigste opnieuw den kerkeraad te formeereu - en dezen in hun ambt te do«n bevestigen".

In de pers is aanmerking gemaakt op-de uitdrukking: het, beste deel der gemeente.

Men heeft er zelfs zekeren hoogmoed achter gezocht of hierop toegepast het woord, dat tegenwoordig in den mond van vele ontevredenen bestorven ligt: Farizeïsme!

Welnu, ter geruststelling-diene, dat deze term niet door de Synode noch dbor een harer praeadviseuTS is uitgevonden, maar ontleend is aan de historische kerkrechtelijke litteratuur.

En haar bedoeling is toch waarlijk niet zoo moeilijk te vatten.

Ieder kent nog wel het oude onderscheid tusschen persoons-en zaaksgerechtigheid.

Dergelijke onderscheiding geldt ook hier.

Het gaat niet over de persoons-best-heid, maar over de zaaks-best-heid.

De getrouwen ^ijn als personen volstrekt niet beter dan de „ontrouwen" als .personen.

Maar in deze bepaalde zaak zijn zij betei-.

Het is toch beter niet te dwalen dan wel te dwalen ?

Doch daarmee worden de dwalende broeders nog niet als „de zelfkant der G-ereformeerden op de mesthoop geworpen", gelijk bitterheid iemand deed schrijven.

, Och, dat men toch zijn nuchterheid behield.

Ook over dat „opnieuw den kerkeraad formeeren" is al heel wat te doen geweest.

Men heeft er zelfs een juridischen kapstok van getimmerd.

Ziet ge wel, heeft men gezegd, de Synode zelf heeft verklaard, dat er een nieuwe kerkeraad moest komen.

De enkele broedei's, die trouw bleven, derhalve den ouden kerkeraad niet voort. zetten

Ergo: die nieuwe kerkeraad kan geen aanspraak maken op de kerkelijke goederen.

Maar wie zoo ledeneert, leest niet nauwkeurig.

Immers staat er niet: opnieuw een formeeren. kerkeraad

Doch opnieuw den kerkeraad formeeren.

De kerkeraad bestond nog wel.

Die bestond voort in de zes getrouw gebleven ouderlingen.

Maar die kerkeraad had niet den geregelden vorm.

Hij ., was een romp-k'erkeraad.

En nu moest hij opnieuw den regelmatigen vorm ontvangen, dus opnieuw geformeerd worden.

Bij de verkiezing werden dan ook de zes trouwe ouderlingen niet opnieuw gekozen.

Die bleven in hun ambt.

Maar hun werden anderen toegevoegd, alsook diakenen. •

Zoo kreeg de kerkeraad weer zijn gewenschten vorm.

Een juridisch boutje valt alzoo hiervan niet te braden.

De zorg van de Synode strekte zich echter verder uit dan Amsterdam-Zuid.

Zij was niet onkundig van roeringen op andere plaatsen.

Daarom droeg zij aan de Classes op, om zoo ergens een predikant of kerkeraad zich openlijk aair de zijde 'van Dr Cr. en den schism a tieken kerkeraad mocht scharen, terstond vermanend op te treden en bij .volharding hen af te zetten.

Zelfs nam zi.] maatregelen Voor het geval, dat een Classis in haar meerderheid door de dwaling zou worden aangetast. Dan moet het trouwe deel een tegen-classis vormen.

Van bijzonder gewicht is ook' de bepaling: „Attestaties, door een schismatieken kerkeraad afgegevc-n, mogen door onze kerken niet meer worden aangenomen zonder nader onderzoek".

Voorts werd een Commissie van advies benoemd, waaraan voor elk provinciaal ressort een deputaat werd toegevoegd.

Eindelijk werden do Classes vermaand bij de examina een onderzoek in te stellen naar de gevoelens der kandidaten in deze en werd aan de Curatoren van de Theologische School en aan de Deputaten tof oefening van het verbaird tusschen de kerken en de Theologische Fakulteit aan de Vrije Universiteit opgedragen te bewerken, dat ook bij de wetenschappelijke examens hiermee rekening zou worden gehouden.

Zoo heeft dan de Synode de gevolgen, welke de zaak-Geelkerken zou kunnen hebbea^j^feh de uiterste konsekwenties doordacht. - ^ffsZ^

Zij deinsde voor geen maatregel terug, ook al mocht die wat kras zijn.

Zij stond vast in de overtuiging, dat aan den Heere, aan de waarheid en aan het waarachtige welzijn onzer kerken verplicht te zijn.

Kennen dan onze kerken evenmin aarzeling als zij.

HEPP.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen