Een „moderne” roman

In overeenstemming met de bedoeling, onze lezers van eenigen dienst te zijn bij de keuze van hun lectuur, bespreken we in deze rnbriek bij voorkeur zulke boeken, die aanbeveling verdienen of zonder bezwaar in onzen kring kunnen worden geïntroduceerd.

Intusschen zijn er onder die boeken, die we om hun geest en strekking niet kunnen aanvaarden, vaak heel merkwaardige proeven van moderne literatuur. En, aangezien het óók binnen het project van deze rubriek ligt literatuur-beschouwing te geven, is het goed, dat we van tijd tot tijd ook eens op enkele , van zoodanige boeken letten. De literatuirr is te allen tijde spiegel van. het denken en doen der menschen, en ze is dat in. 't bijzonder in dezen tijd; daarom is het beeld, dat ze geeft ook voor den mensch van dezen tijd van belang.

We hebben het reeds een en andermaal gezegd, dat het typeerende van den modernen roman is, dat hij vraagstukken behandelt, problemen stelt. En da.n begeeft hij zich bij voorkeur op die terreinen, die te voren niet door den roman betreden werden, maar het uitsluitend domein waren van wetenschappelijke studiën of althans niet-literaire beschouwing: de terreinen van psychiatrie, religie, ethica, paedagogiek e.d. Waar psychiatrische gevallen vroeger uitsluitend onderwerp waren van verhandelingen, zijn ze nu zeer gewilde romanstof; terwijl religieuze affecten te voren in den roman contrabande waren, zijn ze nu belangrijk element in eiken roman van eenige beteekenis; en van ethische en paedagogisceh quaesties is de moderne roman vol. De moderne roman, is bij rritstek problemen roman.

En dan is elk probleem, van welken aard betook zij, geschikte stof.'Dat daarbij de analyse der gevallen veelal noodzaakt tot een afdalen iii allerlei levensintimiteiten, is niet in het minst een bezwaar. Veeleer kan men zeggen, dat zulks er bij hoort. Van een kieschheidshalve vermijden van het een of ander weet de moderne roman aiiet, integendeel, dat wat daarvoor in aanmerking zou kunnen komen is veelal juist de materie, waar "tbij het probleem om gaat. Zoo' is er in den nieu.wsten roman een ontstellend realisme, en wordt letterlijk alles aan de publieke „belangstelhng" veil gegeven.

Een van de aldus belumdelde problemen is dat der rassenvermenging. Men vindt dat heengevlochten door het verhaal van onderscheidene romans, in 't bijzonder zulke, die over Indië en het Indische leven vertellen. En dan worden geteekend de consequenties, waarvoor het plaatst. Of ook, het blijkt-de achtergrond te zijn van eenig psychologisch conflict of moreel deUct. En, omdat daarbij dan weer allerlei factoren zich doen gelden, materiëele en sociale, religieuze en ethische, is er volop gelegenheid om de veelsoortige moeilijkheden van dat eene vraagstuk te bespiegelen.

"tls daarom geen wonder, dat kort geleden een roman verscheen, die .bijzonderlijk aan dat probleem is gewijd, waarin het rassenvraagstuk het leidend motief, 't eigenlijk element, is van het verhaal.

Op dien roman dan willen we in dit artikel wijzen. Hij behoort — 't zij aanstonds gezegd — tot die categorie, die we om geest en strekking niet kunnen aanvaarden, maar is, zooals uit deze korte inleiding blijken kan als proeve van • moderne literatuur zeker merkwaardig.

De titel is „lieven slot" en de auteur S. van H o u w e n s V e 11. Deze auteur heeft geen half werk gedaan, in dien zin, dat hij het vraagstuk niet onduidelijk aan de orde heeft gesteld. Want in den hoofdpersoon is de rassenvermenging wel zoo wonderlijk, dat er bijna geen naam voor zijn soort meer te vinden is.

Hij is een kind uit een Rotterdamsche matrozenkroeg ; zoon van een halfbloed-vader en een moeder, die Mexicaan sche is van geboorte, maar wier moeder een negerin was. Met haar Mexicaanschen vader (die ook alweer een mesties is) is ze naar Holland komen zwerven, en daar met den waard uit de linjubere hernerg getrouwd, en zoo wordt Piet Jleijerer, het kind, te Rotterdam geboren.

Men ziet het, de casus positii is treffend gunstig voor den problemenroman. 't Zou alleen al stof voldoende zijn voor een roman, de eigenlijke afkomst van dit ventje te bepalen!

Van deze grilhge rassenvermenging nu toont het kind van het eerste moment zijner geboorte af do sporen. Als hij ter wereld komt is hij geheel behaard en blijkbaar doofstom. Straks, als hij wat grooter geworden is, blijkt hij zich ook niet als andere kinderen te ontwikkelen, ofschoon zijn huiveringwekkende grootvader allerlei toumamenten met hem uithaalt. Eerst als Piet een jaar of zes zeven is, kan hij wat praten en behooi-lijfc loopen. Maar vooi' 't overige is hij geraffineerd slim: hij is uitgeslapen op diefstal en weet zich in de roerige omgeving van het dronkemanshol op allerlei manier te bevoordeelen. Daarbij is hij voor slaag (die de afmeting soms heeft van zware_ mishandeling) en uitgieting van scheldwoorden niet in het minst gevoelig.

Zoo in 't wild opgegroeid, wordt hij een jongen van den schooUeeftijd. En dan doet zich 't verschijnsel* op, dat hij heel goed leeren kan, zoo goed, dat de vader plotseling op het denkbeeld komt, dat er wat groots van hem. te maken valt. I> an Avordt de verschoppeling uit de matrozenkroeg ineens de glorie van een ijdelen vader. Deze vej'dient grof geld en kan best een goede schoolopvoeding betalen. En Piet gaat naar de H. B. S.

Daar, op die school, komt al uit het gemeene van zijn karakter. Hij is een bederf voor anderen, een wreede, bijna saddistische gluiperd, die slachtoffers maakt. Maar leeren kan hij best en hij doorloopt vlot alle klassen, tot hij, met een goed einddiploma de school verlaat. Dan wordt hij aangenomen als cadet voor Indië en komt op de Militaire Academie te Breda. Andermaal volgen we hem in zijn studietijd en weer zien we, dat zijn intellectueele aa.nleg goed is, maar dat hij in de slechtheid van zijn karakter en de verdorvenheid van zijn grof-sensiieele natuiu' een infectans is voor z'n heele omgeving.

Straks is hij officier en vertrekt naar Indië.

Daar, in een wereld, die voor sterke naturen gevaren oplevert, groeit al het slechte in dit verderfmen sch tot weligen wasdom uit, zoodat hij na volbrachten eersten diensttijd weg moet en naa: c Holland terugkeert. Daar heeft hij nog een korte loopbaan vol ellendigheden (waarbij hij bijna het slachtoffer wordt van een paar tergensmoede soldaten), krijgt ontijdig pensioen en wordt ten slotte in een slecht huis vermoord door een meisje, die zijn, niet herkende, bastaarddochter is.

Dat is dan het „levenslot" van dezen onmenschelijken mensch!

In de gedetailleerde beschrijving van al de verschillende gestes van Meijerer is deze roman een vrij uitvoerig boek. En we behoeven wel geen bewijzen aan te voeren voor de bewering, dat het waarlijk geen lectuur is, die onzerzijds aanbeveling verdient.

Toch is de roman positief in zijn bedoelen.

Hij wil uitdrukkelijk doen zien, welke de • funeste gevolgen zijn van rassenvermenging f hoe ten slotte, bij voortgaande vervloeiïng van ras de minderwaardigheid toeneemt en tot volslagen degenera-

tie voert. En die tjedoeling staat in eeii gansche omlijsting van soortgelijke gevallen, als de invloed op hel: Indische leven geteekend wordt van de vermenging van Chineezen, Javanen, Maleiers, Europeanen enzoovoorts. Inzooverre staat het rassenvraagstuk in dezen roman wel heel scherp voor ons en komt ook het probleem met zijn ethische en sociale consequenties duidelijk naar voren.

Maar hier hebben we dan ook tegelijk een klaar bewijs van het ontstellend realisme van den probleem-ontledenden roman. Want het duistere van de driften en het huiveringwekkende van tot natuur gegroeide onnatuur is het materiaal, waaruit deze roman is en moest worden opgebouwd. En, al willen we gaarne de moraliseerende bedoeling aanvaarden, zelfs erkennen, dat die ook in het verhaal wel uitkomt, 't boek alszoodanig is een bedenkelijk s}Tnptoom van iiet verval, waartoe de moderne romanliteratuur verglijdt. Wanneer de roman dergelijke gegevens behandelt en zulk een materie uitpluist voor het lezend pubhek van Jan-en-aUeman, is dat het droeve teeken van een reeds diepingevreten verzieking. De. literaire qualiteiten, die ook hier niet te ontkennen vallen, maken dan het gevaar, dat hij oplevert nog te grooter.

Doch bovendien, deze roman stelt, gelijk zoo vaak het geval is in dit romansoort, het probleem niet zuiver. Want, er moge dan veel van het hier beschrevene als gevolg van de rassenvermenging te brandmerken zijn, een minstens zoo groot aandeel moet geschreven op rekening van de omgeving en de atmosfeer, waarin de jongen is opgegroeid. Oók een kind van zuiver Hollandschen bloede zou, in een wereld als die, waarin Piet Meijerer groot werd, tot een sociaal wrak, indien niet een sinisieren misdadiger zich ontwikkelen. De auteur teekent die omgeving wèl, heel realistisch zelfs, maar doet niet blijken, dat hij den invloed daarvan in rekening brengt en aldus wordt zijn beeld vertroebeld en niet ol)jectief-scherp.

't Zal zeker moeilijk zijn, hier de invloedssferen uit elkaar te lioudeiij maar dan is ook het motief der rassenvermenging niet zuiver te bewaren en Avorden de verhoudingen grooter, dan ze in werkelijkheid zijn.

Nog eens, een boek voor onzen kring is deze roman stellig niet. Maar als proeve van moderne romankunst is hij opmerkelijk genoeg, om er de aandaclit in een artikel als dit aan te geven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen