Hans Nielsen Hauge. ¹)

In den regel bespreken we in deze rubriek van | ons blad geen vertaalde boeken, omdat wat van j eigen bodem is, al meer dan de beschikbare ruimte | vordert. Gaarne echter maken we een uitzondering j voor zulke boeken, die in het bijzonder de aandacht j van onze lezers verdienen, hetzij omdat ze als literair kmistwerk uitmunten, of wel omdat ze wegens hun inhoud belangrijk zijn.

Deze laatste reden is het, die ons in dit artikel aan de orde doet stellen de levensbeschrijving-inromanvorm van Hans Nielsen Hauge, door Jacob B. Buil, uit het Noorsch in 't Nederlandsch vertaald door Ds J. Henzel, Want de figuur van Hauge, den Noorschen volksprediker uit het begin der 19e eeuw, is merkwaardig genoeg om hem te kennen. De richting, naar hem het Haugianisme genoemd, heeft grooten invloed geoefend in het Noorwegen der vorige eeuw en "bestaat nog altijd, als een vorm van leekenarbeid, gelijk de officiëele term luidt, misschien zouden we kunnen zeggen: als een evangelisatie-richting, zij het dan, dat ze niet meer die beteekenis heeft, die ze heeft jehad. j

In den eigenaardigen stijl van een Noorsch verhaal van omstreeks 40 jaar geleden, eenigszins ouderwetsch van vorm en met de afwisseling in effect, die in 't bijzonder het Noorsche volksboek eigen is, wordt in dit boek de geschiedenis van j Hans Nielsen Hauge verteld. |

Hij was een boerenzoon (geboren 1771), die reeds j als kind geestelijke werkzaamheid vertoonde en, \ nadat hij op een wonderlijke wijze van den ver-j drinkingsdood was gered, zich door > God geroepen voelde tot Zijn diönst, onder de menschen van zijn omgeving en zijn stand. Het was juist de t^d van de verwatering door een geloof-aanvretend Rationalisme, waartegenover de doode orthodoxie geen kracht ontwikkelen kon. Dieper geestelijk leven, gezonde mystiek was schaarsch geworden: formalistische Godsdienstigheid was nog de beste vorm van religieus leven, maar ook die leed onder onverschilligheid en critiekzcht.

Hauge begon met in zijn naaste omgeving tegen de godsdienstloosheid op te treden en van 1797 af trok hij als boetprediker geheel Noorwegen door, overal gehoor vindend, met name onder de eenvoudigen. Zijn prediking stond in den methodistischen toon, en, zelf voortgekomen uit de lagere volkskringen, wist hij de harten der menschen te treffen. Meer en meer vereehigden zijn aanhangers zich tot z.g. konventikelen, die, zonder zich bepaald van de officiëele kerk af te scheiden, een eigen gemeenschap gingen vormen, waarin de leekenprediking de gewone vorm was. 'Het konventikelplakkaat van 1741 verbood echter prediking door leeken, en, toen de beweging wies, werd tegen Hauge en zijn aanhangers deze wet in werking gesteld. Telkens weer werd Hans Nielsen Hauge gearresteerd, tien maal in den tijd van eenige jaren. Maar de bitter vervolgde en door allerlei ^geweldpleging gekwelde man werd met steeds grooter vuur bezield, en, nau.welijks uit de gevangenis bevrijd, trad hij weer op onder het volk, dat zich aan hem ging hechten en in zijn martelaarschap hem als een Godsgezant ging vereeren.

Toen achtte de regeering den tijd gekomen, om hem voorgoed onschadelijk te maken. In 1804 werd hij tot een langdurige gevangenschap veroordeeld en vrijwel onafgebroken zuchtte hij zeven jaar lang in een met hardheid toegepast arrest. En toen na zijn eindelijke invrijheidsstelling hij nog met zijn leekenprediking bleef voortgaan, volgde de zwaarste straf: dwangarbeid, dien Tiij andermaal twee jaren ondergaan moest. Door al 'de ontbering en het enerveerende gevangenisleven had zijn gezondheid ernstig geleden en toen veranderd inzicht (en tegelijk een van alle kanten samengestroomd losgeld) hem eindelijk een definitieve vrijheid waarborgden, was zijn kracht gebroken. Hij stierf in 1824.

Maar zijn lijden was niet vergeetsch geweest en zijn arbeid bleef niet vruchteloos. Een opwaking van oprecht geestelijk leven was over geheel Noorwegen gebracht, de geheel verkwijnde mystiek weer opgebloeid en het recht op vrije godsdienstoefening als onbetwistbaar onder het volksbesef levendig geworden. De wet van 1741 werd ingetrokken en in 1845 volgde de erkenning van algeheele godsdienstvrijheid. De „lesare", Hauge's volgelingen, bleven een krachtige gemeenschap tot diep in de 19 e eeuw.

Dat is in 't kort de geschiedenis, die ia dit boek wordt verhaald, onderhoudendi, verlucht met de levendige beschrijving van allerlei gebeurtenissen van kleiner allooi, maar die den invloed van Hauge's persoonlijkheid teekenen. En in de weergave van gesprekken, van verhooren, van getuigenissen van den merkwaardigen prediker straalt zijn onwankelbaar Godsvertrouwen en "diepe godsvrucht.

De schrijver, een ook in de literatuurgeschiedenis bekend volksverteller, heeft met talent dit leven van strijd en zegen besohreven, in ^en toon, 4ie paste bij de sfeer van den prediker en z^n menschen, in de kleur ook, die behoort bij het land en zijn gewoonten. Dit laatste moet men in 'toog houden bij verschillende fragmenten uit het boek, omdat men anders allicht toestanden en uitingen naar eigen volksaard beoordeelen en — verkeerd beoordeelea. zou.

Een literair boek is deze biografie dus niet, maar een belangrijk en zeer nuttig boek is het wel, verrijkend vooral ook het eigen geestelijk leven van den lezer en daarom alleszins aanbevelenswaard.

1) Uitg. G. J. A. Ruys U. M., Zeist.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen