Koning Willem I als verlicht despoot - pagina 11

10 dat er tusschen onzen eersten koning Willem en de ver-

lichte despoten der 18de eeuw een wezenlijke overeenkomst bestaat. Deze vorsten hebben geen beginsel . zóó sterk voorop gesteld als: het volk is er niet om den vorst, doch omgekeerd de vorst om het volk. In overeenstemming daarmee ontwikkelen ze een geweldige bedrijvigheid: ze leggen wegen en kanalen aan, ontginnen woeste gronden, maken een eind aan lijfeigenschap, heerendiensten en tienden, stichten lanqbouw- en hypotheekbanken, richten hospitalen en weeshuizen op, voeren gelijkmatige belastingheffing in en onafhankelijke rechtspraak, verzachten het straf- en vereenvoudigen het procesrecht enz. enz. Moge het verscheidenen hunner daarbij maar al te vaak aan de noodige bedachtzaamheid ontbroken hebben, men kan hun den lof niet onthouden van met grooten ijver voor de belangen van het volk of hetgeen zij daarvoor hielden te hebben gearbeid. In dit opzicht steken ze gunstig af bij de meeste absolute vorsten van hun eeuw. Men denke slechts aan een Lodewijk XV, die alleen het genot najoeg, en dat nog wel op schaamtelooze wijze. Zij leefden voor hun volk. Men meene echter niet, dat ze dit ook eenige zeggenschap gunden. Neen, alles voor, doch niets door het volk. Waar ingevolge van overoude rechten Raden of Staten een zekeren invloed op de regeeringszaken oefenden, werd deze beperkt of vernietigd. In welke opzichten ze ook van de ouderwetsche despoten verschilden, ze waren niet minder absolutistisch. Eerder meer. Ik wil de machtsoverschrijding, waaraan ook vele van die vorsten zich hebben schuldig gemaakt, verkleinen noch vergoelijken, maar toch, voor historische rechten, waarop immers ook hun troon was gebouwd, hadden zij zekeren eerbied; althans, er waren grenzen, waarbij zij halt hieldén. 1) De verlichte despoten 1) G roe n, Ongeloof en Revolutie (1868) p. 90-92.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen