Koning Willem I als verlicht despoot - pagina 12

11 echter lieten zich door niets weerhouden om het goede te doen, waartoe ze zich geroepen achtten. De vorst was immers de drager van de als onbeperkt gedachte volkssouvereiniteit. Geen macht, op historisch recht gegrond, kon zich meten met die, welke naar de leer van het staatsverdrag toekwam aan den "dépositaire de la puissance publique".l) Het is waar, die macht mocht alleen worden aangewend in het "algemeen belang", maar - zoo vraagt ge - wat was de maatstaf, waarmee men bepaalde, wat wel en wat niet in het belang des volks was? De Rede, de Rede alleen. Aan haar moest alles worden g~tst, en wat dan niet kon bestaan, onverbiddelijk verworpen en ten spoedigste vervangen door wat wel aan haar eisch beantwoordde. Zoo dreef de toestand, waarin zich de OostenrijkschHongaarsche monarchie bevond, Jozef II tot radicale verandering. Hij kon geen vrede hebben met zulk een combinatie van koninkrijken, vorstendommen, hertogdommen, graafschappen enz. enz., naar sterk uiteenloopende wetten bestuurd 'en bewoond door tal van volken, elk met eigen taal, eigen zeden en gewoonten, onderling door niets vereenigd dan door den persoon van den vorst. Er moest slechts zijn één volk en één rijk; voor de heterogene verzameling van erflanden moest een Duitsche eenheidsstaat in de plaats komen. Ook op het gebied van godsdienst en kerk lieten de verlichte despoten zich niet onbetuigd. Het lijkt, alsof er te dezen onder hen groot verschil bestaat. Tegenover spotters als Frederik 11 staat een Karel lIl, die als een vroom man geteekend wordt. In Zuid-Europa drijft men de Jezuïeten uit, en, zelfs na de opheffing der orde, laten Frederik II en Katharina ze in hun staten toe. Bij nader bezien echter slinkt het verschil grootendeels weg. Moge al de persoonlijke waardeering van den ·godsdienst bij hen uiteenloopen, 1) uitdrukking van Turgot (L a v i s s e et Ram b a u d, Histoire Générale

VII, 624).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen