Reformatie van de Catechisatie.

I.

De groote Synode, die idriehonderd jai-en geleden in Dordrecht vergaderde-, was ook voor de catechisatie een reformatorische Synode. Het o'nderwij's in de Christelijke religie stond in de Kerk der Hervorming van 'de zestiende eeuw vooï een groot deel onder den ban van de Middeleeuwsche practijk. H-et peil van godsdienstige kennis was bij velen buitengewoon laag. De noodzalkelijkheid van religieuze opvoeding vanwege de Kerk werd idooir 'de massa des volks niet ingezien en vele predikanten waren zich hun roeping ten deze niet bewuist. De verklaring van den Catechi'smus in de namidida'ggoldsdaenstoefening werd door sommige preidikaniten nagelaten en van het geregeld onderwijfe in de Christehjke religie aan 'de jeugdigiei leden 'der kerk kwam; , - over het algemeen genomen, weinig terecht.

Dit euvel hebben die üiianlnen, die ter Générale Synoide van 1618 'gedeputeerd waren, onder Idé O'O'gen gezien en trachten te verhelpen. Z| warten er van - overiuigd' dat voor den bloei der gem'eentei, idat voor het voortbestaan van de gezuiverde kerk in ons lan-dj, degelijke kennis van de geloofsleer een 'Onmisbare vo-orwaaride is. Daarom zijn ze aan het werk getogen en beeft de Synode besluiten genomen van vérstrekkende bet-eekenis. Het onderwijs in ide Christelijke reUgie werd grondig hervormd.

De maatregelen, idie door Ide Synode van Dor-'dre-cht werden vooig-eschreven, haidden in de dorste plaats betrekking O'P de prediking van den Ca^ techismus in Ide namiddag-godsdienstoefening.

Er werid bepaald, dat alle predikanten, zoowel in de 'steden als - op; het platteland^ des Z.onda|gsmid-'dags geregeld den Heidelbergschen Catechismus zouden behamd-elen, en dan op zulk' ©en wijze, idat de preeken niet te lang puurden en, door de eenvoudigen koniden worden begrepen. 'Kort en bevattelijk dus. Predikanten die zich aan vo-ortdulend verzuim schulldig maa'kten, we-rden meit d-e kerkelijke censuur bedreigd.

De Synode achtte het ook nuttig 'de dienaren des Wo'Ords en de ouderlingen er op te - wiJKen, dat ide leden der ]terk trouw vermaand moesten worden om 'de Catechismuspiredildng bij te wonen en dat zij zelf m-et hunne gezinnen een goieid vo-orbeeld mo'csten geven. Al ikwam alleen maar het gezin van den predikant ter kerk, de dienaar jdes Wiooridls mocht iden namiddaigldi'e'ust niet laten overgaan.

Eindelijk m-oest de siterke , arm-Idelr Pverheid ook hulp bieiden. Op plaatsen, waar de dag des Heeren idoo-r arbeid of publieke spelen onth'eiligid werd en de 'm'ensc'hen Idooir deijge-lijke profanatiën van het be-zoek ider Catiechis-muspiiedikmg wefden afgehouden, moiöst aan de Overheid yerziocht worden door plakkaten (die .ontheiliging van |den Zon!d, ag te verhielden.

Uit deze strenge voo-rschriften is af te leiden dat het 'der Synode van Dordrecht met de ', Cateichismusprediking 'ernst was. D'eze besluiten hebben gezegend gewerkt, tot vermeeMdiering van het kerkbezoek in de Zondagmididaggodsdiens'toefening bij'gedraigen en het pjeü ider relig'ie-uze kennis doen Stijlgen.

De Synode deed nog meer.

Na het a'dviefe van ide buitenlaridsche godgeleeriden - en van 'de prae-aldviseerende hoogleeïaren Ifcé hebben .ing-ewonnen, beslo-pt zij regelen te geven voor ide caitechisatie. Gelijk b'öfcendis, onde'rscheidde zij idaartoe idrieërlei oatechisajtie: huiscatechisatie, Schoolcatechisatie, 'kerkelijke cafcedhisatie.

Aan de ouldiers werd vooUgehouiden hunne kinderen thuis , te onderwijizien in de Christelijke religie, met hen de Gatechismuispreek te repeteeren, er voor te zorgen dat Ide Heidelberigsche Catechismus van buiten geleerd wend, met hen Gödö .Wo-ord te lezen - en ben te vermlan'Cn p-m te wandelen jjn de vreeze des Heeren.

De schooloaitechisatiö weridl opgedragen aan de schoolmeesters, 'die professie moesten 0iöen vati de Gereformeerde religie en de belijidenisschriften 'der kerken .o-nderteekenen. Hun taak was, de kinideren iden Catechismus in te prenten jen den ain - der wO'Orden op eenvouidige wij^e te verklaren, zoo'dat de leerlingen bieg'repen., wat zei van buiten leerden. Het toezicht op-het oatedhiSmus-onder^ wijte doioi" de sohoolm'eesters werd toevertrO'Uwd .aan Ide predikanten.

De kerkelijke catechisatie, te geven ido-or de 'dienaren des Woords, , viel samen met 'de OatechisL musp'redikingj die zóó moest worden mgericht, ^at niet alleen die vo-lwasisenen er door onderwezen werden, maar ook de jonge menschen de verklaring gemakkelijk konden ©'pnemen. Verder schreef d© Synode vo-or, dat de predikanten eenmaal in 'de week g-ddsdienstoiniderwijs zoulden geven aan volwassenen, die op de school de'n Catechismus niet hadden geleerd of bij' wie het Bdho-olO'nderwijis te weinig vracht hald geidragen. Eindelijk W'ör-d oo-k van hen verlangd 'dat zij personen, die m'et het o-og op het H. Avondmaal openbare 'geloofsbelijldeniis wensohten af te Ipggen, geduxenide drie p'f viej* weken van te voren zouden onderwijzen.

Hoewel de besluiten van ide Synode niet alle in de practijk der volgende jaren zijn verwerkelijkt (van Ide huisoate-cihisati-e kwam> over 'het algemeen geno'men, weinig terecht), heeft |de Synode van Do-rdrecht een lcraGhti, gen stoot ge'geven tot de ontwikkeling van de catecbes'e. Het oog werd er voor geopendj dat de kerk in iiare ambtsdragers een roeping had te vervullen j-egens h-et o-pgroeiend, geslacht en de predikanten, meer dan tot dusver, zich aan dezen tak van - dienst moesten geven, en het onderwijls in de Christelijke religie niet aan Ide scho-Oilmeesters overlaten.

Toch heeft het besluit van Do-rdrechl ia betrekking 'tot de catechisatie niet onze onverdeelde sympathie len zij'n er punten - die ons voorkom-en niet juist te zijn. Ook DT. Kaajan beeft in zijn uitaelmende dissertatie „De , .pro-acta der D-ordtsche Sy-

node in 1618" enüs'ele bexwareia baar voïen gebracht, idie iniderdaaa' gögroad zijn. (bl. 214, v.v.).

Hier fer plaatse feiumen we miet een twefetal opmerkingen volstaan.

Ten eerste is niet .voWoienÖe onderscheid gömaakit (tuSiSchen bet onderwijis in de ChriSlelijfce Ireliigie' op ischool 'en ide ciatechase. De school heeft ten doel het kind op; te leiden, te vormfen tot een zelfstaiüdig lid van de maatschappij!, dat de maatschappij in haar tegienwoordigen vorm verstaat m daarin Kan meeleven. Daartoe moet het kind o.a. niet alleen de vaoainaam'ste feiten uit de Vaderland; sche 'geschiedenis in hun onderling verband kennen, maar ook een overzicht verkrijgen van de heilige historie, waarin God zich zelf op' buitengewO'nie wij'ze tot onze zaligheid' heeft geopenbaard. Het moet op de hoogte zijn van de gewichtigste stukken uit de leer des hedls., om de grondslagen van onze Christelijke maatschappij te kennen en fils burger de beteeKeniis van de Klerk en haar leer te waardeeren.

Met de catechisatie staat het anders. De oalechie'siö is kerkelijk onderwijs-, wordt gegeven door een ambtsdrager (den dienaar des Woords), heeft een kerkelijk dloiel. Door midJdel van het ambtelijk' onderwij's mioet het jeugdig kterkUd opgevoed worden tot zelfstanldig kerklid, dat in staat is met bewust-' heid van al zijhe rechten gebruik' te maken en zijne plichten te kennen.

Er is onderscheid tussöhen sc'hoolonderwijs in de Christelijke religie en oateöhese der Kerk. Onderscheid in keuze der stof, in doel, jn methode van behandeling. DS». , G. Elzenga heeft indertijd een rede gehouden opi een algesmieene vergadering van de Nationale Vereeniging voor Göreformeerd Voorbereidend Hooger Onderwijl, duidelijk aangetoond dat onderwijte in de Christelijke religie op' het Igymlnasiumi en catechisatie twee zij'n, en daaruit terecht de praotische consequentie getrokken, dat een gymnasiast, die op; een Gereformfeerd gymnasium het oniderwijte in de Christelijkfe religie geniet, niet van het bijWonen 'dier catechisatie is ontslagen, maar verplicht is deze trouw te^ bezoekten.

Op de lag'ere Bchoal, de school voor uitgebreid lager oniderwijls, de hoogere burgeirBchool en het gymnasium moeten de Bijbelsche Geschiedenis ön de Geloofsleer oniderwezen worden, maar daaxdoor wordt de catechisatie niet oveïbodig gemaakt. De catechisatie heeft een eigen taak, eigen methode, eigen leerme^ester, n.l. dien dienaar des Wooirds. Het is niet juist gezien van de Dordtsche vaderen, dat zij het oniderwijls in den Catechismus toevertrouwdeai aan ü© oniderwij'zeiis der school ©n de predikanten in hooffdzaak als schoolopzieners of inspecteurs voor het vaik! de* reli, gie lieten dienst doen. De Kierk heeft zelf door haar eigen organen de lammeren van de kudde van oinzeh Zaligmaker te hoeden-en te weiden.

Er is nog een andere oniderscheiding, die ook aan de m'annen vato, Doiidt is ontgaan, die, wan-f neer z© ook theoretisch is ingezien, toch aielt pTactisch is doorgevoerd. Het is de onderscheiding van Ciatechismusprediking en patechis-atie.

De catechismusprediking is, hoewel geen bepaalde tekfet uit de H. Schrift verklaard, maaü de door dfe Kerk geformuleerti©. waarheid naar het Woord Gods ontvouwd woi'dt, bediening des Woords in den ©eredienst. De personen tot wie de preldik'er zich in d© eerste plaats richt, zijn niet' de cateJ chutaen©n, maar Idje beli|denide leden der kerk, die tot het H. Avon'dimlaal zijn toegelaten.

De catechesie echter is oridlerwijls dat aan onmondigen gegeven woa^dt, zijl i^ geen elem'ent in den ©eredienst fen zoowel naar stof als methode van de oatechismüspredikinig onidersoheilden. De catechese is ©en eigen zelfstandig© functie in het ambt van den dienaar des' Woords.

Dit oridtefscheid was onzen Vaderen piet gehetel helder. Vandaar d.alt' in het .Formulier ter bevestiging van d© dienaren des Wooais bij' het opnoemen van de functie's van het ambt met geen en'feél woord van. de cateches© wordt melding gemaakt. De door de Synode van Leeuwariden 1920 benoemd© Co: , missie tot herziening van onze liturgie, mag ook aan dit punt yK> l haar aandacht schenken.

Sedert Dordt heeft in de Gerefotrmeerd© kterken hier te lanj'd© de ontwUckehng niet stil gestaaln' en vooral in de negientietnjd© eeuw is 'er, dank zij' d© uitnemende - ga'ven, di© de Helere on-ze God in Zij'n© genajde aan Zijn kerk schoUk, onder leiding van uitnemende manin'en, verheldering' ©n verdieping van inzicht gdcomien.

Om nu maar bij] de hierboven aangegeven pün-f ten te blij'ven, ten op^iohte van het eerstei wordjt al meer erkenjdi, dat godsdienstonderwij's op de sohoiol en oaiteches© niet mogen woriden ve-re'ein-i zelvigd, en school en kerk een eigen terrein en taak hebben; .ten opfeichte van het tweedte iö de oniderscheiding tusschen catechismuspireidiking em Gatec-hese, zoowel in de theorie als in d© practijk, d-oorgevoerid. W, anneer er nu nog bij'gevoegd wordt, dat, terwijl de Bijbelsche Geschiedenis in het kerkelij'k onderwijte^ aoo-als da Dordtsche Synode het bedoelde, als leervak werd gemist, thans opi de scholen ^en ciatechisatiën ook de Heilig© Historie wordt oniderwszen, dan mag met dankbataïbe-id ge­ 175 consltateeridl woirden, dat w© sinds Dordrecht voo-ruit'gekomen zijh. Er isi groei, ontwikkeliaig' waar t© nemen. D© reformatie beeift zich doorgezet.

Evenwel, we zöudien niet Gereformieerd zijln, walnneer we van opinie wajein, dat we nu, met onz© cate'chisaiti© het non plus ultra hadden bereikt eai we verider .; all© hervorm, ing jtóonden ontberen.

We zijn er nog niet!

Er zijin opi het gebied der oateohds© misstanden, di© verdwijnen moeten.

IngeroeBte gewoonten moeten m^t ©en stevigen engelschen sleutel los-geschroefd wonden.

De ontwikkeling van 'de paddagogiek heeft, vooral op het ^gebied van d© - mjethode, den oatedheten iets te zeggen.

De opleiding van. den oa-tech©et vraagt dringend herziening.

In de v/ieinijg© arü'kelen die over d© oateche^tel zullen handelen, kuöinen alle „pointen van noodige reiformatie" niet teB splrakb komen.

Enkele 'willen we noem'en, opdat d© overtuiging gewelkt wond© , ©n veüsterkt, d'at d© refoirmatie ook op' het gtebied' der öatech'es© moet worden doorgezlet.

Het geldt hier ©en belang 'v^an höiog gewicht.

Het heil der jeugd!

De toekomst van ’s Heeren kerk!

T. HOEKSTRA.

De wapens neder!

Niet om te beoordeeien — dat behoort in feeai andeire rubriek .thuis — breng ik hier de jongste brochure van Dit^. Geeiclerken: „Om het Getuigeiiië, een wopird vaiu ttaeliohtiüg en verweer" hier ter sprake.

Maar Otmdat ©r ©en piajM miaail: pok" mijii naaim in voorkomt.

En hu "wil ik er even rekenschap van g©v©n, waarom .ik hierop niet antwooiid.

Dit ^geschiedit, niet omdat ik' door het betoog van Dr. Geelkerken ben overituig-'d, ook niet om'dat ik de beid© voorwaarden^ welke (de scbrij'ver aan bet slot stelt en waarop! hij bereid is den siOrijd te beëindigen z'oo treffend geformuleerd , acht, nog minider - oimdalt i^ mij, in ©enig oplicht beleèdigidi gevoel — Dr. G. beeft mij daartoe' volstrekt geein reiden igegeve-n — maar uit geheel anderen hoofde.

Ik zou willen adviseeren aan idezen strijd ©en einde ite miaiklen door gebrek aan bestrijders.

En ikzelf begin daaroim.' mij aa)n dit aidvies' te onderwerpen.

Hierbij is het imji niet te doien om te negeeren

of dood te zwij^gieïi of wellse andere dingen van dezten aard mien ooK bedenken kan.

Mij drijft een geheel ander motief.

Dr. Creelkerken beweeft in deze broöhure nogniaal^ idat bet Gietuigenis ider Synode eenzijdig is en idait hij met zijn preek niet an'ders heeft bedoelid, kian. het wierk der feynoide aan te vullen.

Nu kan men zioiowiel over het een als over het anider. miet Dr. Greelkerken veHschillen.

Dat men dit in leerster instantie liet uitkomen; , lag voor Üe hanid.

Maar ik kan dezie punten nu niet zóó belangrijk vinden, idaifc taien er den strijid over voortzietten moet.

Tot ide igroote ptoblem'en van onzien tijd behooren - ze zeker niet.

Het Igaat hier niet over ide roeping der kei'k.

Maar over wat Dr. öeelkerken met zijn preek heeft bödoeld. '

Dr. Gr. heeft nu zijn bedoelii^ toegelicht.

En nu kaïn men het daarmee eens zij'n of niet^ moge het in elk geval nu uit zijln.

Moet in eK debat iemand het laatste woord hebben, hoffelijkiheid eischt, dat men het hieor aan Dr. Cr. gunne.

Men spare zijn krachten voor gewicihtiger arbeid, veor ernstiger strijd.

Naïef?

„De Hervorming" spreekt over de apologetische vooiidrachten, welke van Hervormde zijde in Amsteüdam worden gehoiuiden.

Zoo komt het blad toit de apologie of geloofsverdediging. i

In dat verband oefent het critiek op wat wij vóór enkele weken in „De Reforrhatie" schreven.

De tijd is er rijp voor, beiweert Dr. Hepp ia „De ' Reformatie". Dteize bespreekt eea artikel van den • pbysiologjschen roedeiwerker van „Dte Haagsche Post", wiaarin beweerd wordt, dat teg'^nwoordig in wetenscliappelijfco kringen de meeninig afgedaan heeft als aoii men levende bacillen Uit een menig; sel van stoffen in .een flesclije kimnon doen groeien. Niemand gelooft diaar meer aan de generatio spontanea of met welke mooie woiorden men, bet wonder van het ontstaan Van levenj uit bet levenlooize ook wil aanduidein.

Naar a'anleiding van deze bekentenis schrijft Dr. Hepp: „Toch kan hij er niet toe komen toe te geven, dat de Christelijfce scheppingsleer hier de eenige uitkomist biedt". En jubelend roept hij üit: > , Men iziet hieruit weer, hoe , wij aipologetisch bijzonder Sterk staan”.

Ik ziou er haajst toe komen om Dr. Hepp zijn heerlijke naïviteit te benijden. Hij kan blijkbaar Kiiaiar niet begrijpen, dat de wetenschap, omdat zij do igeneratiO' spontainea niet meer aanvaardt, niet laianstonds tot het Bcheppinjgjsveirh'aal uit Genesis I ' als ©enige uitkomist baiar toevlucht neemt. Hij meent, dat de gereformeerde leer aanstonds het pleit ge-' wonnen heeft, omdat de wetenischap zich aan! den ' waan van het miatarialisme begint te ontworste-' len. Wij vreezen, dat diezelfde bemiininelijke nlaïvi-• teit ook bij apolegiaten als Ds. Bakker c.s. in sterke mate aanwezig is. Daarom verwachten wij van hun : ' poigittg geen ischitterend resultaat. Naïviteit is nu ' eenmaal een bijiaonder onigieschikte eigenischap voor ' een apologeet.

Nu vatten we geen vlam op het woord „naief „ al 'klinkt het ook min vriiendelijk.

Wie een pooisje voor de pers gewerkt hefeft, bergt zijb. ontplofbare stoffen heel achterin len zet pir een paar flinkb schildwachten bij'.

Explosies zijta. dan niet zoo spoedig te duchten.

Maar wat „De Hervorming" hier naief noemt, noemen wij' eenvondiig logisch.

Als toen uitgaat van de volgende gegevens:1. er was oorsptraniklelijk niefe. dan materie, doodie stof; 2. thans is er een overvloed van leven op onze aarde; 3. dat; leven Kan niet gewekt zijn door het levenlooKe zelf; 4. het kan ook niet op aardiö •gebracht 'zijia van amidere planeten of hemiellicliamen af, — en op' dat standpunt stelde zich d© physiologische medewerker van „De Haagsche PoiSt", dan vragen wij': elke andere mogelijkheid blijft hier open dan de inwerking van een Macht, die niet tot de oiorspronkelijke wereld behoort en ook niet uit die wereld is voortgekomen?

Ziet „De Hervorming" nog een andere paogetlijkheid ?

Wij zonden het gaarne vemeöi'en.

De kerkelijke seismograaf.

De seismograaf is, naar men weet, bet vernuftige toestel; , waardoor de aandbevingien zichzelf 5n onze observaitoria afteekenen.

Onze kerkelijke seismograaf nu is den laat-'sten tijd verre van rustig.

Telkens worden er schokken gemeld.

Binnen den tij'd vaji een waeK kwamen de tijdingen uit de ludit vallen^, dat Dr. Veltenaax van Veenendaal en oandidaat Schuurman zich aan de gemeenschapi onzer kerken hebben onttrokken èn zich wenschen aan te sluiten bij' de Ned. Hervormde Kerk.

Van Dr. Veltenaar verwiondiert dit niet al te zeer.

Schreef hij indertijd niet, dat het prof. Bavinck en hem gemakkelijker 2souden vallen om tot het predikambt in de Hervormde kerk te worden toegelaten dan anderen, wijl zij gestudeerd hadden aan Openbare Universiteiten?

Liet hij zich ook over de •, Doleantie niet uit, in bedenkelijken zin?

Achtte de classis' Amersfooirt het niet noodig nader miet hem' te handelen over zijn uitlaün'gen aangaande de Schriftcritiek?

En wel betuigde hij later hieroveif zijn leedwezen en is het op zichzelf niet onmogelijk dat een snelle omkeer van gevoelens ook een diepgaande is, maar in iden regel maant het toch tot voorzich.tighei(J en houdt men met de mogelijMieid van nieuwe verandering rekening.

Intusschen blijkt ook hieruit weer, dat ons kerkelijk leven dringend oomsolidaltie (verstevig'ing) noodig heeft.

De overgang naar een andere kerk gchijht sommigen niet zwaar te vallen.

Dit getuigt natuurlijk van ondiep! kerkelijk bewustzijn.

Hieraan mag voorzekeir onder oms weleens meer aandacht worden geschonken.

En waar er naar alle waarschijnlijkheid bij' Dr. Veltenaar ook dogmatische motieven in het spel waren, dient ook in dit opzicht de toestand goed OTder de oogen te worden gezien.

Hoezeer feiten : als deze altijd te betreuten zijn, geven zij toch dit goede getuigenis aan onze kterken, dat zij', die van onze belijdenis afwijken, het er niet kunnen uithouden.

Met smart zien wij' zulke broeders heengaan, maar het zou veel gevaarlijker zijn, indien zij' in zulk een geestesgesteldheid bleven.

Daarom stemmen zulke gebeurtenissen tot droefheid en tot dank.

Zoo zijn dan onze kerken hierdoor weer op haar plicht in dezen ernstigen tijd gewezen.

Zij hebben te staan naar verinniging des levens, naar verdieping van het dogmatisch doiorzicht, naar versterking van het kerkelijk besef.

HEPP.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen