Het lot van het boek.

De week die voorbijging is „de boekenweek" geweest.

Sinds enkele jaren bestaat de gewoonte, dat allen, die bij het boekverkoopersbedrijf betrokken zijn in een bepaalde week samenwerken, om reclame te maken voor het boek en deze reclamecampagne is gaandeweg een vaste instelling geworden, zoogoed als de jaarbeurs, de automobielententoonstelUng, en de dameskroniek.

Ten teeken van deze boekenweek heeft de groenwitte vlag van den Boekhandel voor de gevels der boekwinkels gewapperd.

Extra-verzorgde etalages hebben de voorbijgangers voor de ramen doen stilstaan en in de winkels zijn op grooter en kleiner schaal tentoonstellingen gearrangeerd, die op het boek de aandacht vestigden.

Een „geschenk" — ditmaal een twaalftal portretten van "bekende auteurs — is aan lederen kooper overhandigd en door bijzondere aanbiedingen, „gelegenheidspaketten", en vele andere middelen is getracht de kooplust op te wekken.

Ook de pers is te hulp geroepen en in vrijwel alle kranten heeft een artikel gestaan, waarin op de cultureele beteekenis van het boek is gewezen.

Als het waar is, dat reclame doet verkoopen, dan zijn er in de afgeloopen week zeker heel veel boeken verkocht, want de reclame van de boekenweek is, als ieder jaar, grootscheepsch geweest.

Over het nut van zulk een boekenweek zal vermoedelijk weinig verschil van meening bestaan. Reeds het feit, dat ze in een paar jaar tijds een vaste instelUng is geworden geeft aan dat vermoeden groote kans van zekerheid. Het cultureele belang van het publiek en het zakelijke belang van uitgevers en boekhandelaars gaan hier hand aan hand en voor beide categorieën van betrokkenen is een goed geslaagde boekenweek ongetwijfeld een voordeel.

Maar juist door zulk een boekenweek komt een vraag naar voren, die hoe langer hoe meer urgent wordt, de vraag namelijk naar, als ik het duidelijkheidshalve zoo noemen mag, het lot van het boek.

De vraag naar het lot van het boek; d.w.z. hoe vergaat het de boeken, die, dank zij den propaganda-arbeid van den boekhandel en de intensieve actie van een boekenweek onder de menschen zijn gebracht? Wat gebeurt er met de boeken, die als dragers van cultureele waarden zijn aangekondigd? Worden ze werkelijk alszoodanig geapprecieerd en dienovereenkomstig behandeld? Nemen ze in het huidige leven de plaats in die ze krachtens die hooge statuur verdienen?

Goed verstaan zijn deze en dergelijke vragen, die het lot van het boek betreffen, meer dan vragen alleen. Ze zijn de rhetorische vorm van een constateeren. En dan het constateeren van een verschijnsel, dat door de actie van een boekenweek in versterkte mate de aandacht trekt.

Dat verschijnsel is, dat het lot van het boek weinig meer is, dan brandstof te zijn voor het stroovuur der publieke belangstelling. Een oogenbhk doel het dat vuur hoog oplaaien, maar na korten tijd zakt de vlam, omdat de brandstof is verteerd.

De levensduur van het tegenwoordige boek is heel kort: op z'n best een paar maanden, dikwijls niet meer dan enkele weken.

Zeker, in die luttele weken leeft het doorgaans fel en sterk. Door de reclame, die er voor gemaakt wordt in de pers, in de étalages der boek­ winkels, in (soms luidruchtige) advertenties staat het een moment vooraan op de boekenmarkt. Het wordt druk gekocht en is in uitleenbibliotheken geen dag „thuis", 't Is onderwerp van gesprekken en is dan waardemeter voor iemands ontwikkeling en cultuur: wie het niet gelezen heeft „is niet bij" en voor wie zoo eerlijk is om te zeggen dat hij het niet genieten kon of, erger nog, niet begrepen heeft, past slechts een meewarige blik.

Maar die triomf duurt niet lang: een nieuwer boek dringt zich — of liever: wordt gedrongen — op de eerste plaats; het zuigt de belangstelling weg; het wordt gesteund door een grootere en overtuigender reclame, om... straks weer door een nög-nieuwer, nóg actueeler te worden overvleugeld.

'tEene heeft zoo goed als het andere de publieke belangstelling gehad, heeft het vuur voedsel verschaft, maar het is er tegelijk door verteerd: er blijft slechts een schamel restje over.

De practijk van de laatste jaren is er om dit te bewijzen.

Ik herinner aan „De Klop op de Deur" van Ina Boudier-Bakker. 't Was gedurende eenige maanden h è t boek van den dag, dat, ofschoon het niet goedkoop was, in tientallen van exemplaren door een en denzelfden boekhandelaar werd verkocht, niettegenstaande het groot van omvang was en veel leestijd vorderde, door een ieder werd gelezen en lang voor men het „uit" had, al weer door een ander was „besproken".

En dan de Merijntje-Gijzen-Cyclus van A. M. de Jong? Die haalde in ons kleine landje een verkoopcijfer van meer dan 50.000 en bij de aankondiging van ieder nieuw deel was de verwachting al weer zoo hoog gespannen, dat geen ander tegelijk verschijnend boek behoorlijke kans maakte óók iets van dien hoorn des overvloeds der interesse te ontvangen.

Of „De jeugd van Francesco Campana" van het echtpaar Scharten-Antink, „Van het Westelijk Front geen nieuws" van Remarque, „De opstandigen" van Jo van Ammers-Küller, „Kleine Inez" van R. van Genderen Stort — en zoovele andere succesboeken — hebben ze niet alle op h u n moment de publieke belangstelling beheerscht?

En wal is er nu van die belangstelling over?

„De Klop op de Deur" is voor een sterk gereduceerden prijs te verkrijgen en in de bibliotheken staat het maandenlang op een liefhebber te wachten; de Merijntje-Gijzen-cyclus is in z'n dundrukuitgave (een goedkoope editie) in de boekwinkels gebleven; Francesco, Van het Westelijk Front geen nieuws. De Opslandigen, Kleine Inez zijn „boeken uit het verleden" — ze zijn alle door het stroovuur der belangstelling verteerd!

Dit is het antwoord op de vraag naar het lot van het boek: korl na zijn verschijning is het practisch vergeten. En zoo vluchtig is de belangstelling, dat, als het wat lang duurt dat een vervolgdeel van een serie verschijnt, de boekhandel met inteekenlijslen moet gaan werken om haar „op peil" te houden (dat is b.v. momenteel het geval met „De Dans om de galg", het derde boek uit de reeks van Fabricius, die met „En komedianten trokken voorbij" begon).

Maar: waar blijft dan de beteekenis van zulke boeken als dragers van cultureele waarden? Waar is dan de appreciatie voor die beteekenis en wat komt er terecht van hun hooge statuur alszoodanig?

Nu is mijn vraag geen rhetorische vorm, doch een werkelijke vraag.

We staan hier voor een verschijnsel, dat onze volle aandacht verdient, juist nu, nu opnieuw de jaarlijksche algemeene reclame-campagne voor het boek is gevoerd.

Het bewijst, dat de boekenweek-commissie geen onnoodig werk doet, als ze alom in de pers zorgt voor artikelen, die op versterking van het waardebesef zijn gericht.

Want de publieke belangstelling voor en in het boek is, als ten aanzien van alle verhoudingen, meer en meer geraakt in de sfeer van het S'eln> saüoneele.

'lis sensatiezucht, die aan een boek ged-urende enkele maanden zoo grooten opgang geeft; het boek is een mode-artikel geworden, onderhevig aan de snelle verandering en de gi'illigheid van „heerschende" smaak. Wal er aan cultureele kracht lag en nog altijd ligt in „De Klop op de Deur", of in „lOeine Inez", werd in de jachtnaar-hel-einde niet opgemerkt en kon daarom ook geen invloed oefenen. De wezenlijke vrucht van lectuur ging en gaat aan de massa der lezei-s voorbij!

Daarom is het, dat zulke boeken vergeten raken. „De schat van zuivere goudwaarde, waaraan geen valuta-zwendel iets veranderen kan", gelijk de heer Wouters het uitdrukte, wordt niet gezien. De sensatiezucht, die aan dezen tijd eigen is, heeft de cultureele waarde overwoekerd.

Het leek mij niet ondienstig, na de actie van de boekenweek, eens op deze zijde van de propaganda-noodzaak den nadruk te leggen.

Het pleit moet gevoerd voor het boek als cultureel element.

Op de b 1 ij V e n d e beteekenis die een hebben kan, dient gewezen te worden. boek

De ban der sensatie moet gebroken worden en

het boek moet weer hersteld in zijn eere van mede-bouwer aan de geestelijk-zedehjke ontwikkeling van den menscli.

Het lot van het boek moet verbeteren, want het is een onwaardige bestemming: brandstof te zijn voor een stroovuur. Wat een Schrijver met moeizamen arbeid van zijn denken en gevoelen in een boek heeft neergelegd verdient een beter lot, dan na eenige weken vergeten te zijn.

Natuurlijk spreek ik hier van zulke boeken, die werkelijk cultureele beteekenis hebben. En daarmee is er meteen de klemming van dien anderen eisch: de actie voor het boek moet niet leiden tot een klakkeloos alles-maar-aanvaarden wat er aan de markt komt.

We moeten Idezen met onderscheiding — en dan lezen, dat is, rustig ons bezinnen op wat in het boek wordt gezegd of beschreven.

Zóó komt het boek weer tot zijn recht van drager van cultureele waarden.

En zóó kan het de verrijking brengen, die we uit onze lectuur zoeken te verkrijgen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen