„Goutlen Teugels", floor Mevr. A- van Hoogstraten-Schoch.

Ter inleiding op de bespreking van enkele nieuwverschenen christelijke romans maakten we in het vorige artikel eenige noodige opmerkingen over de verhouding tusschen christelijke romankunst en christelijk' literaire oritiek.

Op den grondslag van de daarin gegeven uiteenzetting omtrent aard en doel van die critiek', komen we dan thans tot de behandeling der bedoelde romans zelf. En dan is het eerste boek, dat we l)espreken de roman, die van deze alle de measte bekendheid verkregen heeft: , , CT0uden Teugels" van Mevr. A. van Hoogstraten — S c h o c h 1).

Na alles wat reeds over „Gouden Teugels" geschreven werd — en we denken hier in 't bijzonder aan de voortreffelijke artikelen van Mevr. H. Kuyper-Van Oordt in „De Heraut" — behoeven we niet veel meer te zeggen over de bedoelirLg van dezen roman.

Kort samengevat komt die hierop neer: de Schrijfster wil den strijd aanbinden tegen de teugelloosheid, die kenmerk is van dezen fjd. Teugelloosheid allereerst bij' de kinderen, die het ontzag en den eerbied voor de ouders opstandig hebben afgeschi-.d en in allerlei zelfgekozen richtingen hun vreugde zoeken, maar teugelloosheid ójk bij de ouders, die hun phcht als opvoeders niet meer verstaan en liever dan de zorg der opvoeding te dragen hun kinderen de vrijheid laten om zelf de gewenschte vrijheid te kunnen genieten. Zij wil dan de gevolgen van zulke teugelloosheid doen zien voor kinderen en ouders beiden en, daartegenover de bstsekenis doen verstaan, die gelegen is-in een krachtig vasthouden van teugels, maar dan zulke, die tot werkelijke vrijheid gewennen: gouden teugels.

Dat zij voor de propaganfla van deze gedachte den romanvorm heeft gekozen, vindt ongetwijfeld zijn oorzaak in het feit, dat het in 'tbij'zonder de moderne roman is, die de teugellOiOsheid predikt in woord en voorbeeld. Tegenover de vrijheidsverheerlijking, die de tendenz is van vele, om niet te zeggen de meeste nieuwere' romans, wil zij stellen het ideaal der beteugeling en, om dat te si erker als antithese te doen gevoelen, kleedt zij het in denzelfden vorm en behandelt het óók in een roman.

In deze bedoeling nu, zo-owel wat het denkbeeld als wat de verwerkelijking betreft, ligt iets zeer sympathieks. Van de toenemende teugello'Oisheid bij kinderen en ouders dreigt een groot gevaar, ook voor het christelijk gezin, waarin zich de zuiging van het moderne leven uiteraard ook dojt gevoelen — en de moderne roman, met zijn niets-t schiocmende gedachtenontleding en suggestieve voorstelling van zaken maakt dat gevaar steeds groeier, naarmate hij duidelijker de vrijheidstendenz predikt. Dat dan een onzer christelijke Schiijfsters, die dO'Or haar vroegere bo'eken ee'U gemakkelijken toegang heeft tot den christelijken lezerskring, daartegen haar getuigenis d'o'3t uitgaan in den. vorm van een moraliseerend verhaal, is alleszins verblijdend en geeft iiaar rscht op waardeering en erkentelijkheid.

Inlusschen, met haar beschouwingen Ie geven in de omkleeding van een roman, heeft de Schrijfster een tweede taak o-p. zich genom-en, naast die van het noodzakelijk getuigen, n. 1. een bijdrage te leveren tot de, christelijke romankunst. Zoio, als het voor ons ligt, is „Ciouden Teugels" een christelijke roman. En dus hebben we, uitgaande van een gerechtvaardigde waardeering voor de bedoeling van het boek, ons te stellen voor de vraag, in hoeverre het alszoodanig is geslaagd.

Om die vraag te beantwoorden dienen we de hoofdlijn van. het verhaal te bezien.

h'imsha, de vrouw van Mr Mark van Werve, is drie jaar in Davo-s geweest wegens ziekte. Haar man heeft haar herhaaldelijk bezocht, de kinderen hebben haar telkens geschreven, ze kan. dus van het leven thuis goed op de hoogte zijn. Desondanks begrijpt ze van de gezinsverhoudingen niets, als ze, genezen, weer thuis komt. leder leeft daar zijn eigen leven, waar de anderen buiten staan en j waaraan met name Simsha geheel vreemd is. Haar thuiskomst is dan ook voor niemand een 'reden lot bijzondere blijdschap, uitgezonderd misschien voor Daan, den door de anderen niet begr'..; pen zoon des huizes. Vooral is de oudste dochter, Elisabeth, y; < ^randerd. De associé _van Simsha's man, een jonge dame, Mr Rudi van Rennenberg, he'; > ft het gezin bestuurd tijdens de afvi'ezigheid der moeder en haai-inzichten hebben daar den levenstoon geheel veranderd. 'Het huishouden is op veel grooter voet gekomen en dus veel duurder geworden, en de kinderen, met name Elisabeth, hebban zich een groote mate van vrijheid verworven. Dure kleeren en allerlei vormen van uitgaan en genot zijn hun een behoefte geworden en hetgeen daartoe meer noodig was dan de vader geven wilde of kon, werd door Rudi betaald.

Scherp en duidelijk teekent de SchrijiEster deze teugelloosheid als type van gemoderniseerd levensinzicht.

Simsha, die zóó haar gezin terugvindt, probeert aanstonds de gewenschte hervorming aan te brengen, maar sp'Oedig ziet ze, dat ze machteloos is. Rudi is voor haar man een onmisbare steun geworden en de kinderen hebben zich aan den nieuwen levenstoon gewend: Rudi's niet opzettelijk uitgeoefende invloed overheerscht de hare. Zelfs haar man is veranderd. Hij is hoffelijk en vriendelijk, maar de oude hartelijkheid is weg, en ook bij: de kinderen vindt ze niet de liefde, die ze verwacht had. Veidrietig en teleurgesteld, geeft Simsha 'dan haar pogingen tot verbetering opi; ze neemt ©en afwachtende houding aan, biddend, dat verandering moge komen.

Dat gebeurt eerst als Elisabeth (die zich buiten de voorkennis van haar ouders om met een nietsnutten Engelschman heeft verloofd) bij een autoongeluk wordt gewond (haar verloofde wordt op slag gedood). Simsha verpleegt haar en vindt dan gelegenheid veel met haar te prate^n.

Opnieuw echter dreigt de verandering verstoord te worden, als de dokter een verblijf in het buitenland voor Elisabeth noodig oordeelt en Rudi haar wil vergezellen. Simsha is daar ernstig op tegen, maar ze zou het niet hebben kunnen verhinderen, als niet te rechter tijd een rijke Amerikaan, dien zij te Davos heeft leeren kennen, was. komen opdagen. Hij, Mr Shipton, neemt nu de dochter onder zijn geleide en Rudi blijft thuis. Maar daarmede blijft ook haar invloed. Eerst als de verhouding tot haar , , chef" te vriendschappelijk wordt, gaat ze weg, eigener beweging. Ze maakt haar testam.ent (waarin ze Elisabeth als haar erfgenaam aanwijst) en reist naar Zwitserland.

In Chamonix loopt ze toevallig een kerk binnen en hoort een preek, die haar ontroert. Ze koopt een Bijbel, waarin ze vele plaatsen aanstreept. Een paar dagen later gaat ze op een bergtocht'en valt in een ravijn. Vóór ze sterft hee-ft ze echter nog gelegenheid op een papiertje te schrijven, dat ze is gevallen. Een brief aan den Amerikaan, op het lijk gevonden, .noemt een tekst, die Rudi's bekeering vermeldt. Shipton zorgt nu voor de begrafenis en zendt berichten, met ee^n 'foto van het graf naar Mark van Werve. Deze gebeurtenis brengt hem weer nader tot zijn vrO'Uw en nu komt verder alles in. orde. Elisabeth, in Zuid-Frankrijk bij een domineesfamilie gelogeerd, verandert volkomen en verlooft zich, met goedvinden van haar ouders, met een zeer sympiathieken jongen. Mark en Simsha vinden hun oude liefde terug, tegenstandeis van de familie worden vrienden en koanen door hun invloed tot betere gedachten en dat alles, omdat Simsha de gouden teugels van geduldig afwachten, bidden en worsteleii.in de.liand. geno'men en gehouden heeft. 3Ê^0MSi^Si'.

VocrzO'üver van een, zoo gecompliceerd' verhaal als dit een inhoudsopgave in kort bestek mogelijk is, is dit zoo Oiugeveer de geschiedenis, di^eiiljt^Acn roman wordt bewerkt. ÏWaS^-'

De boven aangegeven bedoeling ko-mt daarin duidelijk genoeg naar voren en, nog eens, • dat geeft alle recht op waardeering. Maar vragen we nu nog eens of en inhoeverre het als christelijke roman geslaagd is, dan moet o. i. het antwoord luiden dat aan die bedoeling de waarde van het boek in dat opzicht is ten offer, gevallen. En dat juist door'de factoren, die we in het vorige artikel hebben genoemd, als de gevaren, waaraan de christelijke romankunst bloot staat: en zekere opzettelijkheid, een te-dik-er-boven-op-leggen, een zoeken, van kracht in de breedte. Want een gansche reeks van toevalligheden moeten, telkens weer de schakels vormen, fj, ie de deelen pnderlirig verbinden; allerlei onwaarschijnlijkheden, die hun culminatie vinden ia het briefje van Rudi, als ze gevalle'ii is, moeten de belemmeringen uit den weg ruimen en in de gemakkelijke bekeering van "schier alle O'ptredende figuren worden de vele conflicten zonder eenig:3 moeilijkheid opgelost.

Dit alles nu moge aan de bedoeling van het boek ten goede komen en de tendenz verscherpen, aan de literaire waarde doet het ongetwijfeld schade. Want, in het vorige artikel hebben we zulks in 't algemeen betO'Ogd, dergelijke effecten, hoe goed en sympathiek ook bedoeld, breken de kracht van den roman als proieve van christelijke romankunst, 't Boek wordt een christelijk verhaal, waarin alles goed afloopt, in plaats van een christelijke roman, dat is, uiting van christelij'ke kunst, die tegenover moderne, wèl literaire ro'mans over deze stO'f, tegenwicht kan zijn. Vo'Oral ook omdat het sterk en goed is in de demo'nstratie van het verkeerde, maar onbevredigend en slap in wat het wezen van een christelijke literaire roman zou moeten zijn, mist het de beteekenis, die het alszo-Oidanig kon hebben. Minder tendentieus gemaakt, zou het literair veel en veel beter zijn geweest. Nu blijft die beteekenis b'eperkt tot die van een b'oeiend christelijk verhaal met moraliseerende strekking.

1) üitg. J. U. ICok, Kampen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen