GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

Een romantisch leven

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Een romantisch leven

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Anne de Vries: „De Levensroman van Johannes Post. Uitgave van J. H. Kok 1 N.V., Kampen.

Woorden krijgen him beteekenis door het gebruik, zegft een heel oude spreuk reeds. Wat de oorspronkelijke beteekenis van het woord roman dan ook geweest moge zijn, voor ons geldt slechts die van het hedendaagsche spraakgebruik. De roman behoort tegenwoordig tot de letterkunde en men verstaat er onder: een verdicht verhaal. Een onmisbare functie voor den kunstenaar is de fantasie, die hem in staat stelt nieuwe werkelijkheden te scheppen. Daardoor onderscheidt hij zich van den kroniekschrijver, die een objectief beeld wil geven van de werkelijkheid, zooals die zich aan hem voordoet. Zijn weergave is een soort copie, of liever een fotografie van het gebeurde, daar een zekere subjectieve instelling altijd overblijft.

De romanschrijver kan men dan vergelijken met den kunstschilder, die een subjectief beeld geeft van de werkelijkheid, die deze herschept tot z ij n voorstelling daarvan. Ieder, die wel eens gebladerd heeft in een verzameling van schilderijen-reproducties, kan het enorme verschil opmerken tusschen b.v. de Hollandsche genreschilders en een Picasso. Beiden gaan au fond van een werkelijkheid uit, maar welk een enorm verschil is er in hun visie daarop.

Niet anders is het in de romankimst. Een volbloed naturalist en een romantische schrijver beelden op eigen wijze him voorstelling uit. En het zou dwaasheid zijn aan den één een grootere waarheidszin toe te schrijven dan aan den ander. Zijn het beiden kunstenaars, dan geven ze beiden de waarheid, d.w.z. hun waarheid, want hun instelling is zuiver subjectief. Dat is ook zoo met het oordeel van het publiek, als het de opvatting van den eenen kunstenaar „net echt", en die van den ander „onzin" noemt. De fout is hier, dat er twee werelden met elkaar vermengd worden, daar men sprekend over een kunstwerk, daarbij de maatstaf aanlegt van de wereld om ons heen.

Anderzijds is menig schrijver de dupe geworden van een soortgelijke dooreenmenging, als hij in een fictief verhaal personen laat optreden uit de werkeüjkheid. Het historisch verhaal en de biografie zullen zich vooral moeten hoeden voor een dergelijke menging. Een historische figuur .heeft een zeker vast karakter gekregen, men kent hem door zijn optreden in het openbaar. Gebruikt een schrijver hem als hoofdpersoon in een overigens fictief verhaal, dan loopt hij gevaar óf zijn visie op een bepaald gebeuren te verwringen naar den bekenden kijk van den hoofdpersoon, óf 't karakter van den „held" geweld aan te doen, door hem dingen te laten zeggen of doen die strijden met zijn historisch vastgesteld karakter. Nog moeilijker maakt hij het zich misschien, als hij een man uit eigen tijd_ neemt als hoofdpersoon.

Dit laatste heeft Anne de Vries aangedurfd, toen hij den „levensroman" schreef van Johannes Post, een der grootste verzetsmannen gedurende de bezetting.

Er zijn al vele verzetsromans geschreven, meer of minder geslaagd. Na het lezen vraagt men zich wel eens af of het nu reeds de tijd is om een goed verzetsboek te schrijven als roman. Moet er eerst geen grootere afstand komen tusschen den schrijver en de gebeurtenissen? Kan men eigenlijk nu meer geven dan documentatie-verhalen, het vastleggen van bepaalde gebeurtenissen, die wellicht veel later bronnen kunnen worden voor den romanschrijver? Staan wij nog niet te dicht bij het gebeuren, zoodat wij onze kennis van de feiten verwerkt willen zien in den roman, waardoor de menging van de twee werkelijkheden ontstaat? Kimnen wij nu reeds nauwkeurig overzien de werkelijke beteekenis van een bepaald persoon, als wij zijn rol bij incidenteele gebeurtenissen precies weten, doch wellicht den samenhang dier gebeurtenissen in het geheel, nog niet zien?

De titel van de Vries' nieuwste boek bevat al een dualisme Het wil zijn een levensverhaal, een biografie dus, maar ook een roman. Men kan nu eenmaal van een romanschrijver niet verwachten, dat hij een zuiver historisch verhaal geeft, maar ook mag men niet van den biograaf vergen, dat hij het leven van zijn persoon te veel losmaakt van het werkelijk gebeurde.

De Vries heeft de moeilijkheid m.i. goed opgelost. HiJ was sterk gebonden aan een bepaalde opdracht, moest de feiten naar waarheid weergeven, zonder evenwel alles zoo te mogen behandelen, als hij zou kunnen doen, als hij geheel vrij stond tegenover den hoofdpersoon. Diens familie en vrienden leven grootendeels nog, zoodat piëteit den schrijver zal dwingen zekere samenhangen te verzwijgen. De kunstenaar heeft nu een levend portret gegeven van den grooten leider van de L. K. P., een persoonsbeeld dat tot ons spreekt door de zuivere analyse van karakter en zielsgesteldheid. Met zijn literaire röntgenstralen doorlicht hij zijn hoofdpersoon, we hooren hem denken, wij zien zijn verborgenste 'beweegredenen.

Romantisch is het begin, de jeugd. Wij zien hem opgroeien in een huisje op de wijde Drentsche heide. Een kind uit de vrije natuiu-zal nooit zich kunnen voegen naar dwang van vreemden. Wel heeft het als lid van. een groot gezin geleerd zich te schikken naar de eischen van het familiale en sociale leven, waardoor het een vrijheid leerde kennen die luisterde naar de wetten. Doch deze wetten zijn door God gesteld en vragen absolute gehoorzaamheid. Een liefdevolle moeder, in de practijk gevormd tot een wijze vrouw, en een verstandige vader, onverzettelijk in geloofszaken, leiden het teere jpngetje, dat amper levensvatbaar was en voeden het op tot een vromen, stoeren werker. Onder moeilijke omstandigheden groeit hij uit tot boer, handelaar, leider van jeugd-en mannenvereenigingen, ouderling en wethouder. Een man van aUe markten thuis, een geboren leider, die kan omgaan met allerlei slag van menschen; een christen, die kinderlijk gehoorzaamt de stem van 'zijn hemelschen Vader, die weet, dat men Gode meer moet gehoorzamen dan de mensehen. Een echte Drent, zoon van het land, dat Anne de Vries kent als weinigen, in wien zachtheid en onbuigzaamheid harmonisch verfeenigd zijn. Zoo rijst langzaam uit de bladen van dit boek de gestalte omhoog van den grooten illegalen werker, een man, die met den geleerden dr Dam de geestelijke leiders werden bij het verzet tegen de anti-christelijke machten van Nazi-dom en N.S.B.

Romantisch ook is vooral het slot. Langs tal van feitelijkheden, boeiend beschreven, doch zonder opmaak, indrukwekkend juist door de soberheid van het verhaal, voert de schrijver ons naar het einde. Een bijna onmerkbaar toenemende spanning voert tot den climax — de mislukte overval op de Weteringschans. Dan komt snel het einde, de heldendood van een van Nederlands grootste zonen, in een paar woorden aangrijpend geschilderd.

Anne de Vries is heel goed geslaagd in het oplossen Tian zijn moeilijke opdracht. Hij heeft een zuiver historisch verhaal geschreven over het nationale verzet; hij gaf een boeiende biografie van een der voornaamste leiders, zoodat zijn werk groote documenlaire waarde bezit. Doch hij wist in den persoon van Johannes Post den geestelijken achtergrond van het verzet aanschouwelijk te maken. Het romantisch levensverhaal van den organisator van het verzet, dat door zijn veelzijdigen inhoud met den bontsten avonturenroman kan concurreeren, werd tevens tot een profetisch getuigenis van Gods bewarende zorg voor ons land, terwille van die mannen, die hun leven stelden in Gods hand, ter verdediging van Zijn zaak op aarde.

Dit boek is zoodoende veel meer geworden dan men verwachten kon, gezien de beperkingen die den schrgver werden opgelegd. Het zal voor velen, nu en later, een gewenscht en heilzaam bezit zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 10 juli 1948

De Reformatie | 8 Pagina's

Een romantisch leven

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 10 juli 1948

De Reformatie | 8 Pagina's