Wereldoorlog en theologie - pagina 19

zich aan ter typeering der onontkoombare situatie. We kennen het woord ook uit de laatste jaren. We hoorden — nog dikwijls in een optimistisch verband — spreken van „das deutsche Schicksal", van „Schicksalsnotwendigkeit", van de „Schicksalsstunde des deutschen Volkes" en al was dat nog allerminst een ondergangsstemming, toch gevoelen we er in de gedachte van de noodwendigheid, het niet meer andere richtingen uit kunnen. Zoo was het ook na den oorlog van 1914-18, toen alle houvast scheen te verdwijnen. Het nihilisme wordt als mogelijkheid aan den rand van het leven zichtbaar. Op welke wijze zal het oog van den mensch weer gericht kunnen worden op nieuwe mogelijkheden, ja op God zelf? Het is de tijd, waarin Spengler van Schicksal sprak: elke cultuur met haar eigen Schicksal op weg naar den ondergang, de relativeering van de historie, van alle waarheden en waarden en de angstwekkende „homologie" van historische verschijnselen, het misverstand der zending 39). Spengler zegt zelf van zijn „Untergang des Abendlandes", dat het in z'n eerste concept reeds in 1914 voltooid was en we kunnen Lütgert toestemmen, als hij van het pessimisme schrijft: „Der Weltkrieg hat diesen Pessimismus nicht geschaffen, er hat ihn nur bestatigt und bestarkt" 4o). Toen Spengler voor de vraag kwam te staan, of hij pessimist was of quietist onder den invloed van een ondergangsstemming, sprak hij in 1921 van een misverstand ten aanzien van zijn boek 4i), Hij interpreteerde de „Untergang des Abendlandes" als „VoUendung" en sprak uit, dat het „Schicksal" van het relativisme geen hopeloosheid involveerde. Er zullen er echter weinigen geweest zijn, die Spenglers boek zoo hebben gelezen en verstaan. Wel waren er anderen, die als apologeten getracht hebben boven het nihilistisch reageeren op het Schicksal uit te heffen. Ze maakten zich op om met een „nochthans" de vermoeidheid der zielen tegen te gaan. We zien, dat ze eerst zich verdiepen in het tragisch levensgevoel, dat veler leven neerboog en dan in die diepten de poorten weer zochten open te stooten naar het eeuwige licht. Ik denk hier aan den apologeet Karl Heim, die vooral onder invloed van Spengler de Schicksalsgedachte invoerde in de theologie en philosofie. Hij schrijft in 1921 over „Der Schicksalsgedanke als Ausdruck für das Suchen der Zeit" 42) en over „Die religiose Be^®) OSWALD SPENGLER, Der Untergang des Abendlandes I (1918), II (1922). **>) WILHELM LÜTGERT, Die theologische Krisis der Gegenwart und ihr geistesgesohichtlieher Ursprung, 1936, pag. 83. ^^) SPENGLER, Reden und Aufsatze, 1921, pag. 63. In elke cultuur is toch volgens SPENGLER een geëischte kijk, die voor dien tijd iets absoluuts heeft, alleen niet voor andere tijden. Wel ziet SPENGLER geen doel der menschheid (pag. 74) maar dat is nog geen pessimisme, want het pessimisme is de houding van den mensch, die geen taak meer ziet. ^ ) KARL HEIM, Glaube und Leben. Ges. Aufs. und Vortrage, 1928, pag. 406 w .

17

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen