Koning Willem I als verlicht despoot - pagina 55

54 conflict van onberekenbare gevolgen. Ongetwijfeld, ook anders zou er strijd zijn geweest. De toestand van de kerk in 1816 was van dien aard, dat deze niet had kunnen uitblijven. Doch het zou in zekeren zin een eerlijke strijd geweest zijn. Nu echter trad de staatsmacht op, beroofde de kerk van haar organen en plaatste er een bestuur boven, dat niet uit de gemeenten was voortgekomen. Dit was daarom des te ernstiger, omdat door de organisatie ook de belijdenis in het gedrang kwam. De predikanten, voor wie opleiding aan de staatshoogescholen verplicht was, brachten vandaar leeringen in de gemeenten, die van de belijdenis ernstig afweken, ja er rechtstreeks tegen ingingen. Er ontstond leervrijheid, een woord van schoonen klank, doch van kerkverwoestende strekking. In tal van gemeenten gingen, om de ontrouw der leeraren, de aan de leer getrouwe geloovigen niet langer ter kerk. Er kwam verzet, dat, zoo het niet tot een breken met de organisatie leidde, dan toch tot strijd voor kerkherstel. Aan dien strijd kwam allerminst een einde met den troonsafstand van Willem I. Ik weet wel, in handboeken voor kerkgeschiedenis wordt de voorstelling gegeven, alsof in 1842 en '43 de Staat zich geheel van het terrein der Hervormde kerk teruggetrokken heeft, en er vervolgens 10 '52 "langs zuiver kerkelijken weg" een herzienin g van het Algemeen Reglement van 1816 tot stand ge komen is: Reitsma spreekt van "de emancipat ie de kerk", Knappert jubelt over "de vrije kerk in den vrijen staat" 1). Alsof niet reeds in '88 een uitvoerig en rijk gedocumenteerd betoog verschenen was, dat die voorstelling niet bepaald bevestigt! 2) Doch, hoe dit zij, de feiten liggen er toe, dat de regeering haar in 1816 geüsurpeerde macht aan haar creatuur, de Synode, heeft overgedragen, doch voortgegaan is de gemeenten, zonder dat deze rechtens geacht kunnen 1) K nap per t, op. ci!. p. 322; Rei t s m a, Gesch. Hervorming en Hervormde Kerk, 3de druk p. 776. 2) Ik bedoel natuurlijk Fa b i u s, Het Reglement van '52. Men leze daarin b.v. eens, hoe een man als Gun n i ng over die vrijheid oordeelde (p. 344-'54)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen