De aanval van Dr Vlsscher.

I.

Onder den voor 'Gereform'eie'ride ooren ietwat seiisalioneedien titel: ei lig E vangelie of Pseudo schrift, met ter nadere verklaiing erbij: e Heraut met Marcus XVI:9—20 voor de vierschaar d'er Belij'denis, verscheen bij het Uil'geversbureau van Lonkhuizen te Zeist een vlugschrift van de hand van den bekenden Utreoh't-• schen hoagleeiraar Hugo Visscher.

Het is, lenkiete piasgagès uiilgezondérd, .over het geheel göhouiden in jrustigen toon.

Maar daarom is het ook' te meer gtesohikt om op eenvoiuidigen inidruk it© niake'n.

Nu gelooven we hiet, dat hierdoor zoo B^o-eidig meelevende leden onzer kerken van 'de wijis zullen worden gebracht.

Doch 'het is vervat in zulke-termen, dat ziji, die ons zeer na isttaah, maar kerkelijk van ons gescheiden leven, ler achterdochtig doof gemaakt krnmenwoeden of in hun .achterdocht woriden versterkt.

Ook valt hel te verwachten, dat tegenstande'rs van onzie kerkelh ler munt uit zullen sla, an.

Daarom maig een blad als het oaze dit incident niet zwij^ienid vooirbijgaan. Mede verdient het aanbeveling deze brochure ni'St onder de Boefcbelspreking te behandelen, maar in deïie rubriek.

De ©er en (go^de naam. onz'ter kbrken is ermee gemoeid.

Het 'geldt hier leén aanval opj den hoofdredacteur van „De Heraut", Proif. Ür H. H. Kuyper.

Vanzelf zal 'die .aanval hem' in de oogein van ons, GereformeeErdei volk niet schaden, ook al begrijpt m'e-n niet zöiO aanstonds de 'kwintess'ens van db onderhavig!© Kwesilie.

Bij al zulke voorvallen is het vertrouwen ieen voorname factor.

En nu geniet 'Prof. Kuyper zoozeer het volle vertrouwen 'Onzieir kerken, (dalt, wanneer iemand hem van longeireformeeiidheid , aanklaag|t, men vaa , 'O'nzen k'atnt al 'bij' voorbaat weiigert het aan te nemen.

Al kan men ler ^een naderen uitleg van geven, toch voelt men als bijl intujtie: die bieisohuldigingi kan niet waar zijtoi.

Wij zijn er Idankbaar voor, dat zulk een vertrouwen in onze kerken helstaat.

Want dat geeft aan on'zie kringen dié vaste^ die niet licht te pchoKken houiding, welke an'deren ons zoo dikwijls benijden.

Trouwens O'ok' Dr Vissch'cr ziet wel in, dat ter diepe - fundamienteele eetaLheid is tussche'n Prof. Kuyper '©n lonz© kierketo.

Diaarom beperkt hij' zijn laanval niet tot Üen eerste, maar bneidt 'dien ook uit tot de laatsten.

In deze broc'hur© wonden teh islotte onze kerken in staat van hesohuldiging igeisteld.

Duidelijk wordt dit uitgesproken in d© woordten: „Het is ide mentaübeit, waarmiede men tegeno'ver de Schrift staat, die uitwijisit, dat er in deverhoudiing te|g'6no'Ver haar ook 'Onidetr Gereformeerde kringen veranderingen plaats grijpen, waartegen van nieet af niet naidruk gewaarschuwd wo(riden mojet" (bl. 10).

En later herhaalt'hij: „Het is' bij het besluiten van dit geschriftje mij eenie behoeft© nogmaals te veiMaren, dat mijn idoel niet is feje'n ke'tterjadit, niaar uitsluitend '©en protest tegen het in jtïereformieeid'e kringten 'Opaider Gereformeeiide voïm'cn indring'en van: voorstellingen, die zich miét de in O'nze belijdenisschriften neergelegde bl0ginselen niet laten veireenigetn. De Gerefoirmeerde actie lijdt vooral in onzein tijd daarom 'zoo groot© schad©, is daarom zoo onrustig, O'midat het wordt beseft, hoe & van alle zijden aan het 'Gerefoirmieerde leven worjdt geknaagd" (bl. 30).

Hij schrijft dit alles toe aan inwerking yan den tijdgeest. „Daaruit , alle©n kan ik verklaren, hoe zelfs in den kring', waartoe Dr Kuypier behoort, van eene verhouding wordt blijk' gegeven, die onmiskenbaar beenwijist naar een invloed van d©n lijdgeest, die te groot wordt dan dat die Gereformeerde beweiging in breeiden zin daarva, n geen nadeel zO'U 'Ondervinden" (bl. 30).

Men ziel, dat Ide aanldacht mioeilijk ernsügiar kon luiden.

En wanneer mien^ biegint met zich onvoorwaaraan Prof. Vis'scher als Igids .toe t© vertrouwen, daa is !z, ijn betO'Og wel 'zóó logisch, dal mien niet zoio spoedig de leemten zal ontdekken.

Vóór en lal'eer 'mien zich echter in ©enige zaak doior. iemanid laat voorhchten, heeft men zich af te vraig'en: stelt hij' d© kwestie wel zuiver?

Op juiste proible'©msti©lHag kjomt hét boven alles aan.

En dan nioeit Igeah'twoord, dat Prof. Visscher de heel© kwiefelie 'beslist O'nzuiver poneert.

Ik hoop dit in volgende artikelen aan te toonen.

Eerst 'echter mioieten wij uiting' geven aan onze verwo'hdering; dat Idit 'een desk, imdige als Prof. Vis-scher oiverisomt.

Wanneer een nieit-akademisch gevormd inlellecr tueel deze bro'Chur© geschlieven Èiadj ware het té. begrijpen. '

Zelfs, wannieer zij juit de pten ware gevloeid van ©en wetenschappelijk, doich niet-lihieologisch ontwikkeld man, Z'0.u toen ïdit igevoegelijk a.an een niél-.op-lde-hoagte-z'ijin kunnen wijten.

Maar waai-het een Z'oo 'Bminidn'l godgeleerde als Dr Visscher betreft, feilt zulk' ©eiu verklaring.

Er blijïlt hier niets ..anders 'O-ver idan te denken aan ziekere plsyohische verlïoebeling, die ic'mand de onbevataigenhsild beneieimll len in vooroor'deelen verstrikll.

Zulke oiogenblikk'en van p!sychi.sch© vertroiebeling piaÜcen wij .allen weleens do'or.

Wie in idit ppfeicht zonder zonde is, werpé op Prof. Vis'soher den eersten steein.

Alleen... niafe iödör Ischi-ijft in zoo'n geestesgesteldheid eien brocbinle.

Zoo benaidieride jik. Idan onlgleimiel-fct de pisychologisc'he zijd© yan lÊet vraagisiLuk'.

Veilig karn ik mijl otpi dit terrein begeven! zonder p'ersoo'nlijlk! te wonden.

Nog nooit viel mij' dei e'er te' beurt Dr Vissclier ptersoonlijK te ontmoieten.

Ook sehriffcelijk traid ik nimmer met h'öm in eenJgie piersoonlijke nelaitie.

Van aangezichil, van spraak', , yan handisdhirift is hijl mij onbekend.

Ik ken hem! l^Jlelem uit zijla werkten en uit |de gtoote lijben in zijin levensloop.

Het kost mijl derhalve gjeeii nioieite mij' aan alle persoonlijkheideïi t& spenen en toch hlet psyohologisch element in flezie historie aam' te roeren.

Daarvoor moeit ik' in de geldachten eenigei jaren tenigg'aan.

Het wiekte ook in onze iGereformieende Impige'n de groioltste voldoening^ 'dait Dr Vissdher olnider het minisiljeóe .Kuypier tot hoogleieïaaj te Utrecht werd benoeimld.

Een Gereloainieerid pirolesisor aian ee|n Openbare Universiteit!:

Het was öen daad vam durf oni' zoo'n niaja aan te stellen.

Het was eveneens een daad van duii om' zoo'n taak' op: zich te nemen.

Van de over'zijdie 'mompleldö Inen, dat dit een schandelijke pjai'tijbenopming was.. Ér stak abso^ luu, t geen hoiOgieeraar in Dr Visscher. Hijl zou voor de vermaande ülneöhtschie hlooigeischool een heet hangijfeier woeden.

Sahitterend heeft. Prol. Visschier dez'e verdenking gelogenstraft. Wat 'hij' .publiceerde' bezorgde hem den naam eeta onzer voortreffelijkste geleerden te zij'n. Hij bleek de ethnologisch-religeuse yraags'tukfcen te behöerschien - als wieinig^n. Hijl werd voor zij'n Universiteit een sieraa'd en een kracht.

Daarbij verloochenide hij' zijn iGiereformeerd beginsel nieit. Hijl was [dan ook in onze kringen teen geziene figuur.

En toen hijl opj zijn leeniziame post versterking Kreeg dJOOT die benoielming vajn, die professoren Van Leeuwen en Noordzij!, scheen 'zich een nieuw perspjectief te openen. Men zag in de gedachte ne'sds de drie Geneformeerde hoogleeraren van Utrecht CiOnfereenen mielt de omzien om samen een veldtoohtplan op te mak'en ; teigien den wassenden invloed van de onigeloovige weiOenschap.

Dit heeft evenwel niet zöO' 'mogein' zijn.

Vrij pioitselingi hajd er bij' Prof. Visscher frontverandering plaats.

Wat daarvan de oorzaak was, laat zich niet vaststellen.

Schrok hijl er misischien van terug, dat enkele zijber discipielen tot de Gereformeerde kbrfcejn overgingen ?

Ook tu'sischen hem |en zijjn geestverwanten in de Hervormde JCerk itraid eienig© verwijdering in. Maar vooral toonde jhij' niet meet die hartelijke sympiaithi© van vroieiger jegens 'on's.

Wij betreuren idit.

Maar het feit hgt er.

Pijnlijk deed inzionlderheid zij'n brochure „Na Eer en Staat" aan, waarin hij' in meesterhjk'e taal — dat moet glezegd, , en ook^ dat zijln jongs: te brochure in taai-plastiek, bij! zijn Y^o'e'ger© niet haalt — het levenswerk van wijlen Dr Kuypier als een mislukking teekenidie len (de levensvatbaairheid van een Universiteit opj iGereformieerden Grondslag betwistte. ' '

Zóó werd vanztelf fe scheiding' grooiter.

Diaaroip verscheen ten vorigen j^are zijn oratie „Van den eeuwigen vreidie tusschein Wetenschap! en Religje", die pns' als Gereformeeïden voo-r leien niet gemaikkeiijk op: te lossen raadsel stelde-.

Is Prof. Visscher ethisch geworden? Zoo-werd er gevraagd.

Wij voor ons bleven hem als Gereformeerd beschouwen en hielden zijn oratie voor een tijdelijke afwijking; , waarop; hij later wel zou terugkomen.

En nu wondt opjeens dezie brochure op onze tafel geworpen, waarin Prof. Visscher zich niet maar als „sitoer en steil" Gereformeerd, doch ztelffe ais Ultra-Gerefonteerd op'enbaart.

Vanwaar die stertoe schommeMng ?

De eenvondigSllje verklaring is wel deze. Prof. Geesink had oip de zwakke plekkten in zij'n oratie gewezen en hein iniet : den Gereformeierden naam ontzegd, maar wei aangetoond, dat eenige van zijh beweringen niet met het uitgangspunt van Gereformeerde wetenschap strookten. Prof. H. H. Kuyper viel zij'n ambtgenoot in leen paar zinnen in „De Herauit" bijl. Zoo zou men hier kunnfen denken aan het helaas nog altijd zoo mienschelijke' „betaaldzetten". Was bij Prof. Visscher een zekere ongereform'eerdheid, die echter niet als hem typeerend' werd vOiOrgesteld, geoonstatieerd, de Utreohtscihe hoogleeraaj greepi volgens dezian gedaohlegang de 'gelegenheid van het gepubliceerde in „De Heraut" over het slot van Markus 16 aan om de^ beschuldiging van ongereformeerdheidj maar nu verzwaard, 'terug te werpen op Prof. Kuyper.

Doch itegen idaze 'eienvoudige vedclaring komen we opi.

Waarom ?

Omdat eenvoiuidige psychologische verklaringen wel bet liefst worden geloofd, maar in verreweg de meösiüe gevaillen niet jui.st zijin.

Daarvoor is de mensch een veel te gecompli-" ceérd wezien.

Liever den'fc ik hier bij' Prof. Vis.sclhër aan een werking in zijln onderbewus'tzijn.

Hij moet gevoeld hebben, dat hij: ji^ ^ijin oratie te ver van ide Gereformieeiide. beginselen afweek.

En ins'ünciLief heeft hij' naar een middel gezöiciht om weer te herstellen, wat toen in het ongereeid, © kwam.

Hij moest ©en tegenwicht scheppen tegen izijn oratie.

Daarom zwenkt hij' nu te ver naar de andere zijde doior.

Hijl slingert zichzelf het Gereforinieerde weer voorbij: .

Nog leens: : men 'mieene niet, dat dit in geraffineerd overleg^ in slimm©' politiek' is geschied.

Wij' voor ons schrijven hief hoofdzafelijk to: © aan o-niderbewuste factoren.

Wij' zien in deze bro'chur© !niet anders dan een evenv/ichitsbeweging.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen